Φανταζόμαστε και σχεδιάζουμε το μέλλον του οικισμού μας

 

Ένα ιστολόγιο είναι σα σπίτι. Το δημιουργείς και μετά πρέπει να το συντηρήσεις και να το προσέχεις. Αλλά κυρίως είναι ένας τόπος -κυριολεκτικά- όπου οι γνωστοί σου σε περιμένουν να φανείς στη πόρτα, να ανοίξεις τα παράθυρα και φρέσκος αέρας να μπει και να αερίσει τα δωμάτια. Ειδικά στα χωριά μας, το άνοιγμα των παράθυρων, είναι που δίνει το σύνθημα ότι ο νοικοκύρης είναι εδώ κι εγώ άνοιξα τα δικά μου διάπλατα και περιμένω μουσαφίρηδες.

Κοιτάζοντας προς τα πίσω, όλες αυτές τις ημέρες της απουσίας και της σιωπής, δεν βλέπω κάτι που να άξιζε να σχολιαστεί περισσότερο από όσο ήδη έγινε αναφορά σε άλλους δικτυότοπους και ιστολόγια της περιοχής μας. Δηλαδή μια έκφραση δυσαρέσκειας για κυβερνητικές αποφάσεις που θέλουν να στριμώξουν το μέλλον μας στην ασφυκτική πραγματικότητα του ενός ή του άλλου μνημονίου ξεχνώντας το μέγιστο μνημόνιο -εκείνο των εκλογών- που οι κυβερνώντες υπέγραψαν με τους πολίτες και που για μια ακόμα φορά αγνοούν.

Έχουμε μπει σε μια περίοδο αμηχανίας. Είμαστε στριμωγμένοι στα σχοινιά και οι γροθιές πέφτουν βροχή. Αλλά αυτός δεν είναι λόγος για να σταματήσουμε να ονειρευόμαστε και να φανταζόμαστε το μέλλον μας.

Κι εκείνο που θα ήταν μια απαρχή ανάτασης, δεν υπήρξε ακόμη. Εκείνη η άλλη στάση όπου όλο σοβαρότητα θα ομολογούσαμε την άγνοια μας για το τι πρέπει να γίνει και θα αποφασίζαμε να εργαστούμε και να συνεργαστούμε για να μάθουμε και να δράσουμε, δεν έγινε μπορετή. Τίποτα ελπιδοφόρο δε φαίνεται στον ορίζοντα. Μόνο ανόητες επαναλήψεις των ίδιων χαζοχαρούμενων επιπόλαιων δήθεν αγωνιστικών διακηρύξεων του στιλ “εμείς έχουμε τη λύση” και τα παρόμοια. Στο μεταξύ ο Μίσσιος πέθανε κι όσο νάναι αισθάνομαι πιο μόνος. Τέλος πάντων.

Η ανθρωπότητα έζησε για χιλιάδες χρόνια σε μικρές κοινότητες. Η περίοδος των μεγάλων κρατών με τις πολύπλοκες απρόσωπες γραφειοκρατίες είναι ελάχιστη σε σύγκριση με το μήκος χρόνου της ύπαρξης του ανθρώπου. Οι μικροί οικισμοί, όπου το πνεύμα συνεργασίας για την επιβίωση είναι κυρίαρχο, είναι ο κανόνας στην εξέλιξη του πολιτισμού μας. Η Ιστορία όμως, η γνωστή Ιστορία, εκείνο που παρουσιάζει ως επίτευγμα είναι τα μεγάλα κράτη και τις πράξεις των μεγάλων ανδρών.

Στις πόλεις δημιουργήθηκε όλος ο γνωστός “πολιτισμός” και οι πολιτικοί θεσμοί. Όλη αυτή η δημιουργία έγινε με υψηλές ταχύτητες σε αντίθεση με τους ρυθμούς της ζωής στο χωριό που παρόλα αυτά όλοι τους επιθυμούν. Η χωριάτικη ζωή σατιρίστηκε και ο “χωριάτης” έγινε χαρακτηρισμός για τον απολίτιστο και βάρβαρο άνθρωπο.

Δυστυχώς διαπιστώνω ότι στην παγίδα αυτή πέσαμε κι εμείς κι . . . “εκπολιτιστήκαμε”. Επιδιώξαμε να γίνουμε σαν τους κάτοικους της πόλης και απορρίψαμε συλλήβδην όλα τα καλά κι όμορφα στοιχεία της ζωής μας. Και προφανώς δεν αρκεί η αναβίωση τους ως φολκλόρ και ως μουσειακά φαινόμενα παρόλο που τέτοιες προσπάθειες συμπολιτών μας είναι αξιέπαινες. Τα χωριά μας, ειδικά το Ερημόκαστρο, είναι πλέον αντίγραφο συνοικίας της Αττικής και η ζωή των κατοίκων μοιάζει πιο πολύ με εκείνων τη ζωή.

Αν υπάρχει μια μεγάλη έλλειψη στην ελληνική κοινωνία σήμερα που είναι κάτι σαν αναπηρία, είναι το ότι ενώ διακηρύσσει ότι είναι μια κοινωνία της θεσμικής νομιμότητας, εξακολουθεί να είναι βασικός κώδικας συναλλαγής εκείνος του “χωριού”, της ατομικής προσωπικής συναλλαγής, του “σογιού”, της ευρύτερης οικογένειας δηλαδή που σήμερα είναι η “κομματική”. Η διαφορά είναι ότι στο χωριό όλα αυτά σχεδόν “αυτορρυθμίζονται” διότι όλοι μας γνωριζόμαστε πολύ καλά και τα μυστικά είναι ανύπαρκτα, ενώ στους επίσημους θεσμούς αντί για τη νομιμότητα και την αντικειμενική αξιοκρατία κυριαρχεί η εξωθεσμική “ρύθμιση” των “κολλητών” και των “δικών μας παιδιών”.

Στο χωριό κανείς δε μπορεί να είναι πολύ πλούσιος. Εκείνοι που έστω και συγκυριακά κατάφεραν να “κάνουν λεφτά” έφυγαν από κοντά μας. Το χωριό δεν προσφέρεται για πλουτισμό διότι όλοι μας πάμε στο ίδιο καφενείο. Ειδικά τώρα με την κρίση, υπήρξε μια μεγάλη “διόρθωση” στα εισοδήματα όλων μας και σε όσους είχαν πολλά η διόρθωση αυτή ήταν πιο μεγάλη. Φαίνεται ότι υπάρχει ένας καταρχήν “σοσιαλιστικός” τρόπος στη ζωή μας και δεν είναι τα “σοβχοζ” που θα μας την αλλάξουν. Όπως έλεγε και η μάνα μου “εμείς παιδάκι μου σε κάθε σύστημα στα χωράφια θα δουλεύουμε”.

Στο χωριό όμως μπορεί να γίνεις όσο φτωχός αντέχεις. Βέβαια πολλοί από εμάς συνδέουν, όχι άδικα και ατεκμηρίωτα, την φτώχεια με την ανικανότητα αλλά δεν είναι πάντα έτσι αλλά ας μη το συζητήσουμε τώρα. Το βέβαιο είναι ότι η κοινότητα στα χωριά μας πάντα ανέπτυσσε μηχανισμούς αλληλεγγύης οι οποίοι τα τελευταία χρόνια αδυνάτισαν διότι όλοι μας εξατομικεύσαμε τις ζωές μας. Σήμερα που χρειαζόμαστε την αλληλεγγύη, έχουμε χάσει εκείνη την ουσία του “γείτονα” που δανειζόμασταν ο ένας του άλλου τις καρέκλες για τα γιορτινά τσιμπούσια. Γίνονται σήμερα προσπάθειες να δημιουργηθούν νέοι μηχανισμοί αλλά πολύ φοβάμαι ότι γίνονται με τεχνητό τρόπο, μια αντιγραφή όσων γίνονται στις πόλεις, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πραγματικότητα των χωριών μας όπου η αξιοπρέπεια και η αρχοντιά είναι αξία ζωής κι όπου όλοι μας γνωριζόμαστε..

Το χωριό μας, έτσι όπως το έζησα εγώ κι έτσι όπως άκουγα από τους παλιότερους να μου το περιγράφουν, είναι εδώ παρόν και καλό είναι να αναλογιστούμε περί της ύπαρξης του με αφορμή κιόλας την επερχόμενη συνάντηση με τους υπευθύνους της μελέτης για το λεγόμενο “ΣΧΕΔΙΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (ΣΧΟΟΑΠ) τ.ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΠΙΕΩΝ”, που θα γίνει το Σάββατο 15/12/2012 και ώρα 17:00, εκεί που ήταν το Δημαρχείο Θεσπιών. Η συνάντηση, γίνεται στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης που απαιτείται για την μελέτη και θα συμμετέχει ο Δήμαρχος κ.Ντασιώτης Γ., οι πρόεδροι των Τοπικών Συμβουλίων των δημοτικών διαμερισμάτων της Δημοτικής Ενότητας Θεσπιών (Θεσπιών, Λεονταρίου, Μαυρομματίου, Νεοχωρίου, Άσκρης) και οι Δημοτικοί και Τοπικοί Σύμβουλοι της Δ.Ε.Θεσπιέων. Προφανώς μπορεί να συμμετάσχει και όποιος δημότης επιθυμεί, οπότε θα είμαι κι εγώ εκεί καταρχήν για να καταλάβω τι προσπαθούμε να κάνουμε.

Νομίζω ότι γίνεται μια προσπάθεια να σχεδιάσουμε την επέκταση των οικισμών μας. Αυτό προϋποθέτει την απόφαση για το τι είδους τρόπο ζωής θέλουμε στους οικισμούς μας και τι παραγωγικές δράσεις επιθυμούμε να φιλοξενήσουμε στους χώρους πέριξ αυτών. Προφανώς δεν είναι εύκολη μια τέτοια απόφαση διότι σε καιρούς σαν κι αυτούς που το παρόν έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολο, η ένταση της προσπάθειας για την επιβίωση κάνει την φαντασιακή σύλληψη του μέλλοντος να μοιάζει με . . . πολυτέλεια. Όμως, από την άλλη μεριά, αν είμαστε μια φορά ένοχοι για το σήμερα που δημιουργήσαμε ή ανεχτήκαμε να φτιάξουν οι κρατούντες και που γεμίζει τις ψυχές των παιδιών μας με απόγνωση, θα είμαστε δύο φορές άξιοι περιφρόνησης αν δεν μεριμνήσουμε σήμερα για το μέλλον τους στα χωριά μας.

Ο σχεδιασμός της “πόλης”, του οικιστικού ιστού της, δεν είναι υπόθεση τεχνοκρατών. Είναι πρωτίστως πολιτική λειτουργία. Οι μεγάλοι νομοθέτες υπήρξαν και μέγιστοι πολεοδόμοι. Κάθε οικισμός είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται στον χρόνο και αναπτύσσεται στον χώρο. Κανείς μας δεν μπορεί να προβλέψει τοπ μέλλον και συνεπώς να δεσμεύσει την εξέλιξη του χωριού μας. Όμως πρέπει να φροντίσουμε να δώσουμε από σήμερα τις βασικές προδιαγραφές ζωής και την έκταση που χρειάζεται για τους μελλοντικούς συντοπίτες μας, τα παιδιά μας δηλαδή.

Ο σχεδιασμός αυτός δεν πρέπει να στηρίζεται σε σημερινά κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Ας μην αφήσουμε τη μιζέρια να αφυδατώσει τα χωριά μας από όλα εκείνα τα στοιχεία ομορφιάς και νοικοκυροσύνης που πάντα τα διέκριναν. Η τρέχουσα οικονομική συγκυρία δεν θα είναι μόνιμη.

Δεν έχω ιδέα πως σκέφτονται οι δημοτικοί άρχοντες και οι τεχνικοί τους σύμβουλοι να οργανώσουν την όλη προσπάθεια αλλά η κατανόηση της ιστορικής διαμόρφωσης της σημερινής εικόνας των οικισμών μας είναι πολύτιμη.

Οι οικονομικές και παραγωγικές λειτουργίες των κατοίκων, των επαγγελμάτων που ασκούνται πραγματικά από τους κατοίκους και όχι όσων ίσως εικονικά καταγράφει η Εφορία, η κίνηση οχημάτων και ανθρώπων στους δρόμους, τα εμπορικά, διοικητικά και πολιτισμικά κέντρα, όλα αυτά έχουν αλλάξει ποιοτικά και ποσοτικά τα τελευταία χρόνια και πρέπει να αναλογιστούμε τις αλλαγές αυτές. Πρέπει δηλαδή να σκεφτούμε το πως συνέβησαν όλα αυτά και τι σήμαιναν οι αλλαγές αυτές στην καθημερινότητα των συμπολιτών μας, όλων μας δηλαδή.

Η σύλληψη του μέλλοντος είναι μια εξαιρετική επίδειξη της ουσίας του ανθρώπου. Ο άνθρωπος μπορεί να φαντάζεται και να σχεδιάζει τις επόμενες μελλοντικές κινήσεις του. 

Η συζήτηση που ξεκινάει το Σάββατο ας μην αφήσουμε να εξελιχθεί σε μια τυπική παρουσίαση κάποιων “μελετών” αλλά ας δώσουμε με την παρουσία μας την “ενέργεια” που χρειάζεται για να γίνει ουσιαστική.