Υπέρ κριτικής κριτικής

Σε κάθε άποψη που ακούμε είτε αυτή εκφράζεται γραπτά είτε λέγεται προφορικά ο καθένας μας διαμορφώνει τη δική του άποψη. Προφανώς η σχέση που έχουμε με τον διατυπώνοντα την άποψη (μακρινή η πλησιέστερη) επηρεάζει την δική μας. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να είμαστε "αντικειμενικοί" αν και κατά τη γνώμη μου τέτοια "αντικειμενικότητα" δεν υπάρχει. Να, αν πρόκειται να κάνεις "κριτική" στον γιο σου που παίζει στον ΘΕΣΠΙΑΚΟ, είναι δύσκολο να είσαι αντικειμενικός. 

Ο καθένας επίσης έχει δικαίωμα στη κριτική της άποψης που εκφράζεται. Η κριτική είναι στοιχείο διαμόρφωσης και της δικής μας άποψης διότι πως αλλιώς διαμορφώνεται η δική μας άποψη, αν απορρίψουμε την έννοια της “επιφοίτησης”¨: Με ένα “διάλογο” συνήθως φανταστικό με τον εκφράζοντα την άποψη. Μερικές φορές αυτός ο διάλογος δημοσιοποιείται αλλά τις περισσότερες φορές μένει εσωτερικός. 

Ασχέτως του τρόπου που διατυπώνεται μια άποψη –και η κριτική είναι επίσης άποψη οπότε εμπίπτει σε αυτή τη κατηγορία- αυτή πρέπει να κρίνεται όσο πιο ανεξάρτητα γίνεται από τον εκφραστή της και τη σχέση που έχουμε με αυτόν. Παρατηρούμε όμως ότι αυτό σπανίως γίνεται. Για παράδειγμα, μπορούμε ανάμεσά μας εν Ελλάδι να σχολιάζουμε την απαράδεκτη κατάσταση στην χρήση της δημόσιας γης στη χώρα μας, αλλά μόλις αυτό διατυπωθεί από έναν αρθρογράφο Γερμανικής εφημερίδας, ενίοτε με σκωπτικό τρόπο, όλοι είμαστε έτοιμοι να καταγγείλουμε επεμβάσεις κι ύποπτους δακτύλους που απειλούν . . . την εθνική μας ανεξαρτησία. Ή, ενώ ανάμεσα στους οπαδούς και μέλη του ΣΥΡΙΖΑ αναπτύσσεται ποικίλος προβληματισμός για το “που πάμε ρε παιδιά”, όταν αυτός ο σχολιασμός γίνει από έναν δημοσιογράφο του “αστικού τύπου”, τον Πρετεντέρη ας πούμε ή τον Μανδραβέλη, θεωρείται κακόβουλη κριτική και ξεσηκώνεται αχός ενάντια στον άθλιο συκοφάντη. 


Στη Αριστερά αυτός είναι ο διαχρονικός κανόνας κι οι οπαδοί των κομμάτων όπως το ΚΚΕ παλιότερα ή ο ΣΥΡΙΖΑ τώρα, σχεδόν αυτόματα σε περιπτώσεις αρνητικής κριτικής για αποφάσεις και πράξει των κομμάτων τους, εκδηλώνουν μια επιθετική αντίδραση στον κρίνοντα διότι υπάρχει σε αυτούς μια “ιδιοκτησιακή” σχέση με το Κόμμα ως ιδεολογικό μηχανισμό κι αισθάνονται την υποχρέωση να προστατεύσουν το "σπίτι τους" αδιαφορώντας για την αλήθεια των γεγονότων. Στην ιστορία της Αριστεράς της χώρας μας ειδικά, η στάση αυτή έχει οδηγήσει σε τραγικές καταστάσεις με αποκορύφωμα τη περίπτωση του Πλουμπίδη ή εκείνη των “δηλωσιών” του Μεσοπολέμου, όπως ο Άρης Βελουχιώτης. 

Καλό είναι να μη ξεχνάμε επίσης την σταλινική αντιστροφή της έκφρασης του Βολταίρου ("διαφωνώ μαζί σου αλλά θα δώσω και τη ζωή μου για να μπορέσεις να διατυπώσεις τη άποψή σου") "η κριτική σου είναι καλοδεχούμενη εφόσον συμφωνεί με την άποψή μου αλλιώς είναι αντιδραστική και θα την εξαφανίσω". 

 Τα μέλη και οι ευσυνείδητοι οπαδοί ενός “ιδεολογικού” κόμματος, εάν δεν έχουν πάρει την “γραμμή” με τα επιχειρήματα για μια άποψη "που κυκλοφορεί στη πιάτσα", αισθάνονται υποχρεωμένοι να πουν κάτι, να αντιδράσουν οπωσδήποτε, ασχέτως του ότι μερικές φορές αυτό αποδεικνύεται λίαν συντόμως βλακεία. Αλλά αυτοί έτσι θεωρούν ότι έκαναν το καθήκον τους απέναντι στην Ιστορία και το Κόμμα! 

Μιλώντας γενικά και θέλοντας να προλάβω μερικούς φίλους, λέω πως καλό είναι κάθε κριτική να συνοδεύεται από κάποια εναλλακτική πρόταση –αυτό που αποτυπώνεται στην σχεδόν απειλητική ερώτηση “εσύ ρε φίλε τι προτείνεις;”- αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Η κριτική, έστω και με κάθε αρνητικό επίθετο (ισοπεδωτική, αρνητική, κακόβουλη, ύπουλη, ηττοπαθής, κλπ.) πρέπει να κρίνεται μόνο ως προς την γνησιότητα και την “αλήθεια” που εκφράζει. Στη λογοτεχνία ή στο θέατρο, ας πούμε, ο καλός κριτικός ακόμα και δια της αρνητικής κριτικής, μπορεί να βοηθήσει τον καλλιτέχνη να βρει άλλους δρόμους έκφρασης ή να βελτιώσει την τεχνική του κλπ. 

Κάποιος που κάνει κριτική στη στάση της δικής μας Εκκλησίας και των μητροπολιτών, δεν είναι απαραίτητο ότι θέλει μια άλλη καλύτερη . . . εκκλησία. Ας πούμε, στη περίπτωσή μου, σε μια τέτοια περίπτωση εκείνο που θα προσπαθούσα να αποδείξω είναι ότι ο τρόπος που ο μητροπολίτης Καλαβρύτων συμπεριφέρεται δεν επιδέχεται βελτίωση, όχι διότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος είναι αυτός που είναι αλλά διότι το σύστημα “Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία” διαμορφώνει ένα πλαίσιο ανάδειξης τέτοιων ανθρώπων κατά κανόνα και οι ελάχιστες καλές εξαιρέσεις (όπως ο νυν Αλεξανδρουπόλεως για το θέμα των προσφύγων) απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα αυτόν. Οπότε η κριτική μου αποβλέπει στην κατανόηση του θεσμού "Εκκλησία" και στον περιορισμό των όποιων ιδεολογικών επιρροών του στην κοινωνία και κυρίως στο κράτος. 

Όποιος είναι ανασφαλής και ημιμαθής, αντιδρά αρνητικά στην όποια κριτική τού γίνεται, ακόμα κι αν μεγαλοφώνως παραδέχεται το ατελές του χαρακτήρα του. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση των λεγόμενων εθνικών ζητημάτων όπου κι είναι αποκαλυπτική η στάση των “εθνοπατριωτών” σε σχέση με στιγμές της Ιστορίας μας. Δεν παραδέχονται ποτέ ότι οι Έλληνες έκαναν λάθη ή κι εγκλήματα! Δεν είναι δυνατόν να αποδεχτούν την καταδικαστική κριτική προς τον Ελληνικού Στρατού όταν τον Αύγουστο του 19922 με την έναρξη της υποχώρησης στην Μικρά Ασία, μάζευε σε τζαμιά τα γυναικόπαιδα των Τούρκων και τα . . . έκαιγε! 

Ίδιον της χρόνιας εθνικής ανασφάλειας μας είναι η ανά πάσα στιγμή "ιδεολογικοποίηση" της Ιστορίας και . . . το ξύλο στη κάθε Ρεπούση. 

Με τούτο το κείμενο, τέλος πάντων, εκείνο που προσπαθώ να αποδείξω είναι ότι ο τρόπος που λειτουργεί ο κύριος φορέας της Αριστεράς σήμερα, δεν φέρνει τίποτα καινούργιο στην πολιτική σκέψη και πρακτική στη χώρα μας. Ο ΣΥΡΙΖΑ απλώς αδυνατεί να αντιληφθεί το μέλλον και τις απαιτήσεις των καιρών και μένει κολλημένος σε αξίες και πρότυπα παρελθόντος (απομεινάρια ιδεολογισμών ΚΚΕ και ποσοτικής εκλογικής επέκτασης στον “λαό” αλά ΠΑΣΟΚ). 

Μια τέτοια άποψη και στάση σαν τη δική μου μπορεί από πολλά μέλη και οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ να θεωρείται αρνητική κι επιλήψιμη αλλά εάν υπάρχουν ψήγματα αλήθειας σε αυτήν, θα έπρεπε πριν με στείλουν στην πυρά να φροντίσουν να κτίσουν τη δική τους άποψη κι όχι να σπεύδουν να απολογούνται με βίαιο τρόπο για μια κατάσταση που ναι μεν δεν είναι αυτή που θα 'θελαν αλλά τι να κάνουμε, αυτή έχουμε τώρα και με αυτή πρέπει να πορευτούμε. 

Όμως με αυτή τη "κατάσταση", απλώς θα έρθει το μέλλον ως κακέκτυπο ενός παρελθόντος που έχει ήδη απορριφθεί και δε χρειάζεται να γίνω Κασσάνδρα προς τούτο. Να μερικά στοιχεία δείγματα της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ: 

• Η διαμόρφωση εικόνας ηγέτη (Τσίπρα) κατά το πρότυπο του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα 
• Η οργανωτική δομή με δημιουργία καρεκλοκένταυρων αναντικατάστατων “ιστορικών” επαγγελματικών στελεχών 
• Η αποδοχή της χρηματοδότησης του ΣΥΡΙΖΑ από τον Κρατικό Προϋπολογισμό 
• Η προσπάθεια δημιουργίας “θέσεων” με βάση θεωρίες που είναι πλέον ανεπαρκείς (κεντρικός σχεδιασμός της οικονομικής ανάπτυξης, κλπ.) κι υποτίμηση των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων που έχουν ήδη κάποιες απόψεις. 
• Η παντελής απουσία κατανόησης της σύγχρονης διαρκώς επιταχυνόμενης κίνησης ιδεών, πόρων, τεχνολογιών κι ανθρώπων που οδηγεί σε έναν ψευτοπατριωτικό αμυντισμό και σε λογικές του "να κλείσουμε τα σύνορα μας". 
• Ιδεολογικοποίηση όρων όπως "περιβάλλον" και πλήρης απουσία πρακτικών προτάσεων για την παραγωγική ανασυγκρότηση ή ανάπτυξη της χώρας. Εδώ και πολλά χρόνια έχω να ακούσω πρόταση της Αριστεράς για "επενδύσεις" και με θλίψη αναλογίζομαι την υποστήριξη της Αριστεράς πάλαι ποτέ για το Πετροχημικό συγκρότημα ή την Ελληνοσοβιετική επένδυση της Αλουμίνας στην Θίσβη που εντέλει δεν έγινε. 
• Η επικέντρωση στην υπεράσπιση των "κεκτημένων" και απόρριψη κάθε ιδέας για ουσιαστική αλλαγή κατεστημένων αντιλήψεων και εξουσιών. Είναι κρίμα που εδώ οι νέοι κυρίως άνθρωποι (φοιτητές) διαπρέπουν και μου θυμίζουν τις χειρότερες στιγμές της πάλαι ποτέ θεωρίας των αριστεριστών περί "εντατικοποίησης των σπουδών" 
• Η ασθματική λαϊκιστική υποστήριξη κάθε “λαϊκού” αιτήματος χωρίς συγκεκριμένη τεκμηρίωση των δυνατοτήτων για αυτή την υλοποίηση. Μια παραλλαγή του “λεφτά υπάρχουν” αλλά με αγωνιστική απόχρωση περί κεφαλαίου και μονοπωλίων. 
• Σχεδόν πλήρης απουσία από τη πηγή των πραγματικών προβλημάτων δια της γενικεύσεως και κυρίως καμία προσπάθεια για αλλαγή της στάσης και της συνείδησης τελικά των πολιτών αλλά μια μόνιμη "αγιοποίηση" τους" : οι πολίτες δεν φταίνε ποτέ - το σύστημα είναι κακό - αρκεί να αλλάξει το σύστημα κι όλοι θα γίνουμε καλύτεροι- κλπ.. 
• Η παντελής έλλειψη κατανόησης του φαινομένου "Χρυσή Αυγή", η απουσία κάθε προσπάθειας πολιτικής λογικής ανάλυσής του και η εύκολη καταφυγή με εξορκιστικό (και προφανώς αναποτελεσματικό) τρόπο στον "κακό φασισμό που έφερε τόσα κακά στον λαό μας" και που προφανώς οι νέοι άνθρωποι αγνοούν. 

Για να μην μακρηγορώ  όλα αυτά με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να κάνει την αλλαγή που έχει ανάγκη η χώρα. Κι αυτό ο κόσμος το καταλαβαίνει και για αυτό κρατάει αποστάσεις και “πισινή”. Η δημοσκοπική στασιμότητα του η εντελώς αναιμική συγκέντρωση στο Σύνταγμα, εν καιρώ κινητοποιήσεων για την . . . ΕΡΤ (αλήθεια τι κάνουν όλοι αυτοί έξω από το κτίριο στη Μεσογείων, ποιόν και τι προστατεύουν;) είναι μια ένδειξη. 

Τέλος, ενδιαφέρον ερώτημα είναι τι πρόκειται να γίνει στις προσεχείς πολιτικές εξελίξεις και πως γίνεται ο πολιτικός σχεδιασμός ενός κόμματος όπως ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση. Το βέβαιο είναι ότι η λογική "δημοκρατικού συγκεντρωτισμού" έστω με την επίφαση δημοκρατίας "συνιστωσών" με κάποιους επί της κεφαλής -κατ' εμέ εντελώς ανεπαρκείς- να διαμορφώνουν την "γραμμή" και τους άλλους να περιμένουν να την εφαρμόσουν, η εξουσία δεν κατακτάται σήμερα. 

Κι εμείς λοιπόν οι "περιφερειακοί" και σχεδόν περιθωριακοί τύποι πλέον, τι να κάνουμε; 

Καταρχήν προσπαθούμε να κρατήσουμε την αξιοπρέπεια μας, πράγμα που όσο περνάει ο καιρός γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Μετά, να συν-ζητάμε και να προσπαθήσουμε να διαμορφώσουμε απόψεις έξω από τις συνήθεις που εμένα μού ακούγονται ως επαναστατικός παλιμπαιδισμός τουλάχιστον. Να προσπαθήσουμε να είμαστε αυτόνομοι –όσο είναι δυνατόν- σκεπτόμενοι πολίτες και με θάρρος να εκφράζουμε τη γνώμη μας ακόμα κι αν ακούγεται δυσάρεστη. Έτσι μπορεί να μην είμαστε αρεστοί αλλά θα είμαστε χρήσιμοι. 

Αυτό είναι το πρώτο βήμα για μια ανανέωση του πολιτικού σκηνικού.