Για το Στρατηγικό Σχέδιο του Δήμου μας ρε γαμώτο!

Δυστυχώς δεν είμαι μέλος της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης κι έτσι δεν θα είμαι εκεί την Δευτέρα το απόγευμα όταν θα γίνει η συζήτηση για το λεγόμενο Επιχειρησιακό Σχέδιο (ΕΣ για συντομία στα επόμενα) του Δήμου μας.

Διάβασα όμως το κείμενο και θέλω να συζητήσω μαζί σας τις παρατηρήσεις μου και τα σχόλια μου για το θέμα αυτό. Πιθανόν οι απόψεις αυτές να είναι χρήσιμες και μετά την Δευτέρα, οπότε με το σκεπτικό αυτό θα συνεχίσω.

Η όλη εργασία, από ότι κατάλαβα, ξεκίνησε τον Αύγουστο και παρόλα αυτά ολοκληρώθηκε σε ένα μήνα! Οπότε πρέπει να κριθεί με επιείκεια και κυρίως με θετικό τρόπο. Δηλαδή πρέπει να αποτελέσει απαρχή ενός ουσιαστικού προβληματισμού όσο το δυνατόν περισσότερων πολιτών και φορέων. Άλλωστε νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά που ο Δήμος προσπαθεί να ετοιμάσει κάτι τέτοιο, οπότε με όσα ακολουθούν θέλω να συμβάλλω στον προβληματισμό των συμπολιτών και δεν έχουν επικριτικό και απορριπτικό χαρακτήρα. 

Στο κάτω-κάτω το να διατυπώνω την άποψη μου –ναι, έστω και μέσω του ΕΡΜΟΥ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ- το θεωρώ ελάχιστη πολιτική μου υποχρέωση.  

Οι κοινωνικοί φορείς και μάλιστα οι Δήμοι, δεν λειτουργούν όπως οι επιχειρήσεις οπότε και δεν είναι δυνατόν να διοικούνται όπως οι ιδιωτικές, κυρίως, επιχειρήσεις. Το θέμα αυτό είναι τεράστιο αλλά θεωρώ αναγκαίο να το θίξω διότι είναι της μόδας η γενική, εντελώς μηδενιστική, κριτική του Δημόσιου Τομέα και μάλιστα των δημοσίων υπαλλήλων: το θέμα είναι πως ο δημόσιος τομέας θα είναι παραγωγικός, δηλαδή θα εξυπηρετεί τους πολίτες χωρίς να τους ταλαιπωρεί και θα βοηθάει την ανάπτυξη χωρίς «γρηγορόσημα» και τα «καττίς» στους διάφορους επιτήδειους ανευθυνο-υπέυθυνους.

Τα φαινόμενα ραθυμίας και μειωμένης σχετικά παραγωγικότητας που πολλοί καταγγέλλουν ως τα βασικά χαρακτηριστικά των δημόσιων υπηρεσιών, είναι προφανώς συνδεδεμένα με τα φαινόμενα διαφθοράς. Σε αυτή την κατάσταση «λαϊκής συμμετοχής» -δηλαδή υποταγής- στην διαφθορά, η απάντηση δεν είναι η οργάνωση των Δήμων κατά το πρότυπο των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Τέτοιες «μοντέρνες» επιθετικές θεωρίες άλλα σχέδια θέλουν να καλύψουν, αλλά για το θέμα αυτό ίσως επανέλθω με άλλο κείμενο.

Η στρατηγική για ένα Δήμο, έχει σχέση με την βασική πολιτική άποψη της αιρετής ηγεσίας του και ουσιαστικά πρόκειται για το λεγόμενο προεκλογικό της πρόγραμμα. Είναι δηλαδή το όραμα της Δημοτικής αρχής για το τι αλλαγές πρέπει να γίνουν στην ζωή των πολιτών συνολικά και σε βάθος χρόνου και όχι για μικρές προτάσεις βελτίωσης της ζωής των πολιτών που δεν είναι «στρατηγικού» χαρακτήρα.

Όμως, όχι μόνο στους Δήμους αλλά και στην Κυβέρνηση, από ότι έχει φανεί μέχρι σήμερα, κάθε προσπάθεια βελτίωσης των λειτουργιών, ακόμα και των πιο απλών, αποκτά στρατηγική σημασία -και ανάλογες δυσκολίες- επειδή ακριβώς πολλά θέματα εκσυγχρονισμού σε σχέση με την καθημερινότητα των δημοτών έχουν μείνει πίσω. Χωρίς αξιολόγηση και αναγνώριση των άξιων και ικανών,  για πολλούς δημόσιους υπάλληλους που «λάθρα βιώνουν», ειδικά στις μέρες μας, φαίνεται ότι ισχύει το επί «υπαρκτού σοσιαλισμού» λεγόμενο «προσποιούνται πως μας πληρώνουν οπότε κι εμείς προσποιούμαστε πως δουλεύουμε».

Όμως, παρόλη την μίζερη κατάσταση που ωθεί στην κατάθλιψη και στο κλείσιμο στον εαυτό μας, δεν μπορούμε και δεν πρέπει να αγνοήσουμε την δύναμη των κοινών οραμάτων.

Στην διάρκεια της προεκλογικής περιόδου προσπάθησα να ανοίξω την συζήτηση σε αυτό που θεωρώ πολύ σημαντικό και που είναι ακριβώς η στρατηγική για την ανάπτυξη του Δήμου μας αλλά . . . ατύχησα. Τόσο η «Πρόταση» που διαμόρφωσαν φίλοι από το Ερημόκαστρο αλλά και τα σχόλια που έγιναν σε σχετικά κείμενα του ΕΡΜΟΥ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ έμειναν ηλεγραπτά και μάλλον ξεχάστηκαν.

Τα λέω αυτά, ως εισαγωγή, για να έχουμε όλοι μας την ίδια εικόνα για το πόσο δύσκολο είναι να διαμορφωθεί «στρατηγικό πλάνο» σε μια κοινότητα ανθρώπων όπως ο Δήμος μας.

Η στρατηγική θεώρηση της ανάπτυξης στο Δήμο μας είναι η συνολική, δομημένη και τεκμηριωμένη απάντηση στα ερωτήματα: πως φαντάζομαι και θέλω τους οικισμούς και τις παραγωγικές δυνάμεις του Δήμου μας έπειτα από είκοσι χρόνια, για παράδειγμα; Τι δουλειές θα κάνουμε; Τι σπίτια θα έχουμε; Πόσοι θα είμαστε; Τι θα είμαστε όσοι θα ζούμε τότε; κλπ., κλπ.

Προφανώς, τα ερωτήματα αυτού του τύπου μπορεί σήμερα να ακούγονται «θεωρητικά» και «χωρίς ουσία». Αλλά είναι οι απαντήσεις σε αυτά, που θα δώσουν την κινητήρια δύναμη στους πολίτες του Δήμου μας να συντονιστούν στην συλλογική προσπάθεια αναβάθμισης της ζωής μας.

Διότι ουκ επ’ άρτω ζήσεται μόνον άνθρωπος. Μπορεί η χυδαιοϋλιστική –φιλοσοφικός όρος είναι αυτός και όχι βρισιά- προσέγγιση ειδικά σήμερα, να τονίζει την οικονομική-χρηματική διάσταση της ζωής μας αλλά η ζωή δεν είναι μόνο τα λεφτά, όσο κι είναι αυτά, το ξαναλέω, σημαντικά.

Μιλώντας λοιπόν για το μέλλον και για την «στρατηγική» που θα ακολουθήσουμε, πρέπει να διαμορφώσουμε όλοι μας την ίδια περίπου εικόνα για το μέλλον, για το σύνολο σχεδόν των σχέσεων μας και όχι μόνο για το εισόδημα του καθενός.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός σχετίζεται άμεσα με την «θεωρία», με το κοινό μας όραμα δηλαδή για τον τόπο και είναι αυτός που πρόκειται να εμπνεύσει στους δημότες την διάθεση για διεκδίκηση του μέλλοντος που όμως στηρίζεται σε πολύ συγκεκριμένο παρόν. Για τον λόγο αυτό η διαδικασία διαμόρφωσης του οράματος, είναι κατεξοχήν πολιτική ενέργεια, με παρότρυνση της όσο το δυνατόν πιο μεγάλης συμμετοχής των δημοτών στη συζήτηση και όχι μόνο δουλειά «ειδικών», συμβούλων, κλπ.

Πιστεύω ότι αυτή η μαζική συμμετοχή των δημοτών στην συζήτηση για την διαμόρφωση των στρατηγικών στόχων είναι το πιο δύσκολο πρώτο σκαλί.  Θα έχει ενδιαφέρον, για παράδειγμα, να ανακοινώσουν οι υπεύθυνοι για την σύνταξη του συγκεκριμένου ΣΕ,  το πόσα ερωτηματολόγια μοιράστηκαν, σε ποια σημεία και πόσα τελικά συμπληρώθηκαν και με ποιο τρόπο (με το χέρι, ηλεκτρονικά, κλπ.).

Πάντως, οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, στο βαθμό που είναι αποδεκτές και γίνουν κτήμα των πολιτών –τουλάχιστον της πλειοψηφίας τους- αποκτούν καταπληκτική δύναμη που ξεπερνά τους ασφυκτικούς οικονομικούς και χρονικούς περιορισμούς των Μνημονίων.

Το συγκεκριμένο ΕΣ που παρουσίασε ο Δήμος δεν το κάνει αυτό. Νομίζω μάλιστα ότι ο τρόπος που παρουσιάζει τα πράγματα με σοβαρές ελλείψεις και άχρηστες γενικολογίες και επαναλήψεις, δεν επιτρέπει την διαμόρφωση της εικόνας που η Διοίκηση του Δήμου μας τουλάχιστον προτείνει να αποδεχτούμε.

Σε σημαντικές πλευρές της φυσιογνωμίας του Δήμου θεωρώ –και θα το αποδείξω σε επόμενο κείμενο- ότι αγνοείται και «αφυδατώνεται» η πλούσια κληρονομιά και το πραγματικό δυναμικό του Δήμου μάλλον λόγω άγνοιας είτε ένεκα της Αυγουστιάτικης ραστώνης.

Υπάρχουν μάλιστα σημεία όπου γίνεται προσπάθεια να καλυφθεί η ημιμάθεια των συντακτών με χρήση «μοντέρνων» όρων και μεθόδων (η περιβόητη «σουότ ανάλυση») που μπορεί να εντυπωσιάζουν αλλά επί της ουσίας εξοντώνουν την κοινή λογική κι εφαρμόζονται λάθος. Αλλά για αυτά εν καιρώ.

Στο ΕΣ λοιπόν αναφέρεται η διατύπωση για το όραμα του Δήμου: «Ένας σύγχρονος και λειτουργικός Δήμος, με ανταγωνιστική οικονομία, περιβάλλον και ποιότητα ζωής για τους πολίτες, ικανός να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις».

Όμως οι όροι «ανταγωνιστική οικονομία», «ποιότητα ζωής», «σύγχρονες απαιτήσεις» (τίνος; Από ποιόν;) έτσι γενικώς και αορίστως δεν μπορούν να αποτελούν στρατηγικό στόχο αλλά δημιουργούν συγχύσεις.

Σύμφωνα με τους συντάκτες του κειμένου, το ΣΕ είναι «. . .  ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής και οργανωτικής - λειτουργικής ανάπτυξης για την περίοδο 2011-2014 . . . ένα πλαίσιο στρατηγικών στόχων και προτεραιοτήτων που εξειδικεύονται σε δράσεις με ορίζοντα τριετίας, για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης και την αναβάθμιση της οργάνωσης των υπηρεσιών του Δήμου . . .»

Μα είναι προφανές ότι στην τρέχουσα συγκυρία με τους ανύπαρκτους πόρους και στο χρονικό διάστημα που έχει η Δημοτική Αρχή  στην διάθεσή της, όχι στρατηγική αλλά ούτε καλά-καλά διαχειριστική αποστολή δεν θα προλάβει να υλοποιήσει. Η επιβίωση των δημοτών, για παράδειγμα, και η ενίσχυσή τους στις παραγωγικές τους προσπάθειες μου ακούγεται πιο «στρατηγικό» και «επιχειρησιακό» από το ογκώδες πόνημα. Η στρατηγική στόχευση σαφώς και ξεπερνά την τριετία εκτός εάν ως υποχθόνιος «στρατηγικός στόχος» αλλά απολύτως θεμιτός, έχει οριστεί η επανεκλογή της σημερινής Δημοτικής αρχής, αλλά τότε μιλάμε για άλλα πράγματα.

Κι ενώ στο κείμενο αναφέρεται ότι το ΣΕ . . .

. . . Υλοποιείται μέσω του ετήσιου προγράμματος δράσης του Δήμου και των Νομικών Προσώπων του: Σκοπός της σύνταξης του ετήσιου προγράμματος δράσης είναι η εξειδίκευση του συνολικού τριετούς επιχειρησιακού προγράμματος σε ετήσιο πρόγραμμα των υπηρεσιών. Ο ετήσιος προγραμματισμός στοχεύει στον επιμερισμό των δράσεων του τριετούς προγράμματος στις υπηρεσίες, οι οποίες υλοποιούν τμήματα του επιχειρησιακού προγράμματος.

Εκπονείται με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων: Κατά τη διαδικασία σύνταξής του συμμετέχουν: Αιρετά όργανα, Υπηρεσιακά στελέχη, Τοπικοί και άλλοι φορείς.

Αξιοποιεί δείκτες επίδοσης: Το επιχειρησιακό πρόγραμμα διατυπώνει μετρήσιμους γενικούς και ειδικούς στόχους, η επίτευξη των οποίων παρακολουθείται μέσω της αξιοποίησης συστήματος δεικτών επίδοσης. Για την παρακολούθηση της εξέλιξης της τιμής των δεικτών αξιοποιούνται τα στοιχεία (εσόδων / δαπανών, πόρων, εκροών, αποτελεσμάτων στους αποδέκτες) που τηρούνται στις βάσεις δεδομένων του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος ενός Δήμου.

Τίποτα από όλα αυτά δεν περιλαμβάνονται στο κείμενο ούτε και ως ενδείξεις. Εάν δε, πρόκειται να γίνουν, τότε θα έπρεπε στο ΣΕ να δίνονται οι διαδικασίες και οι κατευθυντήριες αρχές προς τούτο, που όμως απουσιάζουν. Το ΣΕ απλώς καταγράφει ανωδύνως -και σε πολλά, λάθος!- την πραγματικότητα και υπογείως ευχολογεί!

Ένα πρώτο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά στο ανθρώπινο δυναμικό του Δήμου από το οποίο, προφανώς, εξαρτάται η τελική απόδοση στην υλοποίηση του ΣΕ. 

Αναφέρονται τα ονόματα των δημοτικών υπαλλήλων (64 άτομα συνολικά) και η ταξινόμησή τους σύμφωνα με τις γραμματικές τους γνώσεις αλλά δεν γίνεται καμία αναφορά στην αξιολόγηση του συγκεκριμένου ανθρώπινου προσωπικού, στις ανάγκες τους σε εκπαίδευση, εξοπλισμό, κλπ.

Όταν διαμορφώνεται η οργανωτική δομή του Δήμου ασχέτως με την πραγματικότητα, τότε είναι πιο πιθανόν στα καινούργια οργανογράμματα να πνιγεί κάθε καλή διάθεση βελτίωσης παρά να γίνει ο Δήμος και οι υπηρεσίες του πιο παραγωγικές, δηλαδή πιο εξυπηρετικές προς τον πολίτη.

Να, στην πρόταση του ΕΣ για την οργανωτική συγκρότηση του Δήμου, υπάρχουν 6 αυτοτελή (;) τμήματα με 15 γραφεία, 2 διευθύνσεις με 8 τμήματα και 16 γραφεία και δύο αποκεντρωμένες υπηρεσίες. Δηλαδή συνολικά είναι περίπου 45 γραφεία για 64 υπαλλήλους από τους οποίους 11 είναι ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης. Για να κυκλοφορήσει ένα χαρτί θα χρειαστεί μήνας και για να δοθεί μια «υπεύθυνη» απάντηση γραπτώς κάνας χρόνος.

Ποιος στελεχώνει τόσες επιτροπές και τομείς εργασίας; Ποιος και πως συντονίζει κι ελέγχει όλα τούτα; Κατά την γνώμη μου, μια τέτοια οργάνωση «κτίζει» γραφειοκρατία και αδρανοποιεί τις ενέργειες όσων την σκέφτηκαν με καλές «οργανωτικές» προθέσεις.

Εάν σκεφτόμασταν τώρα, από την αρχή, το στήσιμο του Δήμου και όχι όπως έχει διαμορφωθεί διαχρονικά με σχέσεις συναλλαγής και βολέματος ημετέρων, τότε είναι βέβαιο ότι θα κάναμε ένα μηχανισμό του Δήμου ευέλικτο με έμφαση στους «εργάτες» πρώτης γραμμής και όχι γραφειοπόντικες!

Εάν οι «σύμβουλοι» που συνέταξαν το κείμενο εργάστηκαν εθελοντικά τότε ο εθελοντισμός δέχτηκε βάναυσο κτύπημα. Εάν πληρώθηκαν ανάλογα με τις σελίδες που συμπλήρωσαν τότε η τσέπη μας δέχτηκε το κτύπημα. Πάντως μόνο με πληρωμή ανά σελίδα δικαιολογείται η όλη εμφάνιση. Από το σύνολο των 312 σελίδων στο όραμα και στην στρατηγική του Δήμου αφιερώνονται μόλις 3 σελίδες και αυτές τόσο γενικές που ακόμα και τα λίγα ενδιαφέροντα εξατμίζονται

Είναι βεβαίως σημαντική η καταγραφή τυπικών κανονισμών και νομικού πλαισίου που παρουσιάζονται στο ΣΕ, αλλά δεν είναι αρκετή. Στην πραγματικότητα το ΣΕ με την πληθώρα γενικών διακηρύξεων και αποσπασμάτων πολιτικών «κόπι πέιστ» από άλλα προγράμματα, μπορεί να αξιοποιηθεί μόνον ως βιβλιογραφική τεκμηρίωση στο πραγματικό και ουσιαστικό Στρατηγικός Σχεδιασμό του Δήμου μας. Ή για να το πως αλλιώς, εάν η Δημοτική Αρχή το θέλει πραγματικά, η πραγματική δουλειά αρχίζει από εδώ και πέρα!