Μνήμες και μοίρες Ερημοκαστραίων

Στο τελευταίο τεύχος της έκδοσης "ΘΕΣΠΙΕΣ Άλλοτε και τώρα" δημοσιεύτηκε το σημείωμα που ακολουθεί και που όταν το ζήτησα ο συντάκτης του μου το έστειλε και συμφώνησε για την δημοσίευσή του. Τον ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη του. Το σημείωμα είναι ενδιαφέρον και παρόλο που αναφέρεται σε προηγούμενο σχόλιο της προαναφερθείσας έκδοσης, έχει αυτοτελώς την σημασία του. Ο σχολιασμός μου θα γίνει αργότερα. Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να προτείνω και σε άλλους συντοπίτες μας που επιθυμούν, να μου στείλουν με ημεήλ τα σχετικά σημειώματα τα οποία και θα δημοσιεύσω, έτσι χωρίς κοψίματα και σχολιασμούς.

Είμαστε βουτηγμένοι στην ιστορία. Από παντού μας πλημμυρίζουν μνήμες και ιστορικές αναφορές. Η γη του χωριού μας βγάζει ιστορία με την μορφή αγαλμάτων.

Η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης, η περίοδος του εμφυλίου που ακολούθησε, ακόμα κυριαρχεί στην ζωή μας.

Για την τελική κρίση εκείνης της περιόδου φαίνεται ότι ακόμα είναι νωρίς  γιατί ακόμα πολλοί από τους πρωταγωνιστές αλλά και από τους κομπάρσους ζουν ανάμεσά μας. Ενώ λοιπόν στο πεδίο της Μεγάλης Ιστορίας, της ιστορίας δηλαδή που αφορά την κεντρική  εξουσία και την μάχη για την κατάκτησή της , μαθαίνονται όλα και πιο πολλά, στο επίπεδο της μικρής Ιστορίας του χωριού μας έχουμε χάσει ήδη πολύτιμες πληροφορίες, πολύ φοβάμαι για πάντα.

Στο προηγούμενο φύλλο αυτής της έκδοσης (αναφέρεται στο "ΘΕΣΠΙΕΣ άλλοτε και τώρα"), έγινε αναφορά σε πρόσωπα του χωριού μας που στην διάρκεια της Κατοχής είχαν ενεργή συμμετοχή στην Αντίσταση ενάντια στους κατακτητές. Επίσης γινόταν αναφορά σε παράπλευρες εμφύλιες απώλειες ατόμων αλλά και στην πολιτική τους ένταξη ορισμένων (τροτσκιστές) για της οποίας είμαι σχεδόν βέβαιος ότι πολλοί από εμάς αγνοούμε παντελώς το πολιτικό περιεχόμενο εκείνης της ένταξης.

Θεωρώ και τις δύο αναφορές θετικές. Νομίζω όμως ότι . . . 
. . . πρέπει να συμπληρωθεί ο κατάλογος και με άλλα πρόσωπα που τότε έπαιξαν ενεργό ρόλο στις αντιστασιακές ομάδες αλλά κυρίως να καταγράψουμε εκτός από τα ονόματα των προσώπων τις ενέργειες και  δράσεις που έγιναν από αυτούς τους συγχωριανούς μας τότε. Για παράδειγμα αξίζει να μιλήσουμε για την Παιδαγωγική Ακαδημία που υπήρξε τότε στο χωριό μας, για θεσμούς όπως αυτός του Λαϊκού Δικαστηρίου, του οποίου πρόεδρος ήταν ο Κωνσταντίνος Μπαϊρακτάρης του Αναστασίου.

Σε ότι αφορά τα πρόσωπα, εγώ τουλάχιστον, μπορώ να προσθέσω στον κατάλογο, τον θείο μου Γιαννούλη Λάντζα, μέλος του ΚΚΕ τότε και μέλος κατ΄ επέκταση του ΕΑΜ, ο οποίος ακόμα δηλώνει παρών στον αγώνα με όλα τα ογδόντα εννιά του χρόνια.

Μετά την απελευθέρωση,  που γέμισε τον κόσμο ελπίδες για νέο ξεκίνημα, ακολούθησε ένας αιματηρός εμφύλιος, που είχε ξεκινήσει ήδη από την περίοδο της αντίστασης στον κατακτητή. Όλοι το ξέρουμε ότι δεν υπάρχει χειρότερος από τον εμφύλιο πόλεμο και αυτό το έζησαν οι άνθρωποί μας. Θύματα της εμφύλιας διαμάχης υπήρξαν ο Θοδωρής Κάπρος –εκτελέστηκε στον Ελικώνα, τον Ιανουάριο του 1945 και αργότερα ο  θείος μου Γιώργος Βασιλείου Λάντζας –εκτελέστηκε στην Χαλκίδα, τον Νοέμβριο του 1947. Στις μάχες των Δεκεμβριανών το 1944 και σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες σκοτώθηκαν, ως αντάρτες του ΕΛΑΣ, οι Χρήστος Στάθης (Τσίπης) και Γιάννης Βασιλείου (του Τάκου).

Γεγονός πάντως είναι ότι, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της πατρίδας μας, στο χωριό μας δεν θρηνήσαμε άλλους νεκρούς και παρακαλώ  όποιον γνωρίζει κάτι παραπάνω να συμπληρώσει τον θλιβερό κατάλογο. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, σημαντικό θετικό ρόλο έπαιξε εδώ ο δικηγόρος Μήτσος Σελιανίτης, μακαρίτης κι αυτός.

Εκτός όμως από τους σκοτωμένους, την περίοδο του εμφυλίου όμως είχαμε άλλες απώλειες. Πολλοί νέοι άνθρωποι κυνηγήθηκαν, στιγματίστηκαν, βασανίστηκαν και φορτώθηκαν με ψυχολογικά τραύματα που τους σημάδεψαν για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Μιλώ για περιπτώσεις σαν του πατέρα μου, Παρασκευά Λάντζα,  που στα δεκαεπτά του  χρόνια κάποιοι -όχι το επίσημο κράτος και τα όργανά του αλλά με την ανοχή τους ή εξαιτίας της αδυναμίας τους να επιβάλλουν το νόμο- εισέβαλαν στο σπίτι νυχτιάτικα σπάζοντας την πόρτα και τον έσυραν μαζί με τον δικό του πατέρα και παππού μου Βασίλη Λάντζα, στο ρέμα και τους έδειραν φρικτά. Ο παππούς μου δεν ήταν ενταγμένος σε κάποια οργάνωση ή κόμμα ενώ ο πατέρας μου τότε λόγω ηλικίας δεν είχε καμία δράση. Αλλά η τυφλή βία δεν έκανε εξαιρέσεις. Ένα χρόνο μετά, ο πατέρας μου, βρέθηκε εξόριστος στην Ικαρία και μετά στο κολαστήριο της Μακρονήσου από όπου γύρισε στο χωριό μισότρελος.

Μετά τον εμφύλιο στην πατρίδα μας, εξολοθρεύτηκε η αλήθεια και η κοινή λογική.  Όσοι συμμετείχαν σε αντιστασιακή οργάνωση (ΕΑΜ, ΕΠΟΝ, Επιμελητεία Του Αντάρτη, κ.α.) θεωρήθηκαν από το επίσημο κράτος φίλα προσκείμενοι στους εχθρούς-κομμουνιστές και όλη τους η δράση και προσφορά στον απελευθερωτικό αγώνα αντί να τιμηθεί αναγνωριστεί και προβληθεί ως παράδειγμα, αποσιωπήθηκε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα, όταν η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, προχώρησε στην αναγνώριση της αντιστασιακής δράσης, την συνταξιοδότησε και στο όνομα της συμφιλίωσης την έθαψε επίσης.  

Καθώς λοιπόν τα προηγούμενα χρόνια, η επίσημη πολιτεία  κυνηγούσε και στιγμάτιζε αρνητικά αυτούς που συμμετείχαν στις πιο μεγάλες οργανώσεις ΕΑΜ ΕΠΟΝ ΕΛΑΣ, εκείνοι που ήταν οργανωμένοι σε  αυτές, με την σειρά τους,  έθαψαν στη συνείδησή τους βαθειά τις εμπειρίες και τις μνήμες τους. Τις απώθησαν και τις ξέχασαν.

Πιθανόν ούτε τα παιδιά τους σήμερα να μην γνωρίζουν την εξαίρετη πολιτικά και εθνικά διαγωγή τους.

Η γενιά μου δεν έζησε την φρίκη εμφυλίου πολέμου, ευτυχώς. Είμαι πατέρας και δεν θέλω είτε τα παιδιά μου είτε άλλα παιδιά να περάσουν αυτά που πέρασαν οι παππούδες τους. Τα παιδιά, οι νέοι, είναι ο σημαντικότερος πόρος που διαθέτει η κοινωνία μας για να κτιστεί το μέλλον και οι κοινωνίες πρέπει να τους προστατεύον.  Μπορεί να διαφωνώ πολλές φορές με τις επιλογές τους αλλά είμαι υποχρεωμένος να προσπαθώ να υπάρχει ατμόσφαιρα ελεύθερου αν κι έντονου μερικές φορές –αλλιώς τι νέοι θα ήσαν-  διαλόγου.

Νέους σαν τον θείο μου τον Γιώργο, τον Θοδωρή Κάπρο αλλά και τα άλλα 

κυνηγημένα και δαρμένα παιδιά της τότε εποχής, η κοινωνία του χωριού δεν τους προστάτεψε όσο θα έπρεπε.  Άφησε τις μυλόπετρες της ιστορίας να τους αλέσουν και από το λάδι τους λαδώνεται ο τροχός του κόσμου και δεν ακούγονται οι τριγμοί του.  

Αυτό που οι συγχωριανοί μας στην Κατοχή και τον Εμφύλιο δεν μπόρεσαν αλλά ίσως και δεν τόλμησαν να κάνουν, να προστατέψουν την πολιτική τους παρουσία και τους ανθρώπους του χωριού που πρωταγωνίστησαν στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, πρέπει εμείς να το πράξουμε.

Έχουμε  την βαθύτατα πολιτική ευθύνη να αντιμετωπίσουμε την ιστορία του τόπου μας, των ανθρώπων που έζησαν δηλαδή στον τόπο αυτό και έδρασαν, με θάρρος και τιμιότητα, χωρίς φόβο και προσωπική ή οικογενειακή υστεροβουλία. Πρέπει να κατανοήσουμε και όχι να δικαιολογήσουμε συνθηματολογώντας.

Διαφορετικά, η ιστορία θα μας φτύσει και θα μας πνίξει. Αντί να μας δώσει δύναμη για νέα ανοίγματα ελπιδοφόρα στο μέλλον, θα μας πετάξει στο περιθώριο της παγκόσμιας κοινότητας, γραφικούς υμνητές ενός παρελθόντος κατά τα προσωπικά γούστα και τις απόψεις καθενός, το οποίο ουσιαστικά θα αγνοούμε.

Γιώργος Λάντζας του Παρασκευά

e-mail: george.lantzas@gmail.com

Χαλάνδρι, Φεβρουάριος 2010