Μετά το πρόσφατο ταξίδι, που σας είχα ανακοινώσει πριν λίγο καιρό, στην Αίγυπτο, σας παρουσιάζω σήμερα τις βασικές μου εντυπώσεις. Μπορεί το πολιτικό σκηνικό στις χώρες αυτές να μην μοιάζει με το δικό μας αλλά, από πολλές απόψεις, οι εξελίξεις εκεί έχουν πολλά να μας πουν.
Η Τυνησία αλλά και η Αίγυπτος δεν ήταν χώρες με κακή οικονομική κατάσταση. Οι εξεγέρσεις δεν έγιναν από πεινασμένους όπως ισχυρίστηκαν στην αρχή των γεγονότων διάφοροι ντόπιοι ‘μαρξιστικοφανείς’ σχολιαστές και πολιτικοί αναλυτές. Στην Τυνησία αρχικά και μετά στην Αίγυπτο την επανάσταση δεν την έκαναν πολιτικά κόμματα και κινήματα αντιφρονούντων.
Η γενιά που είναι ηλεδικτυωμένη κάνει τις επαναστάσεις στις Αραβόφωνες χώρες. Είναι σαν τον Μάη του 1968 στο Παρίσι αλλά με σαφή αποτελέσματα ως προς την πολιτική αλλαγή. Είναι τόσο το πάθος και η δύναμή τους που αν και χωρίς προετοιμασία, μπορούν να αλλάζουν την πολιτική εξουσία και να θέτουν τους δικούς τους όρους για συζήτηση.
Στις εξεγέρσεις αυτές, η έλλειψη σχεδίου για κατάληψη της εξουσίας είναι εμφανής. Τους επαναστατημένους νέους τους ενδιαφέρει να αλλάξει το καθεστώς και δεν έχουν ιδέα για το τι θα προκύψει μετά. Αυτοί όμως, μέχρι να δημιουργηθεί κάτι που να τους αρέσει, θα είναι στους δρόμους και οπωσδήποτε στο διαδίκτυο. Δεν διατυπώνουν πολιτικό πρόγραμμα και στόχους, δεν ξέρουν καλά καλά να πει τι είναι προοδευτικό και τι όχι, δεν δηλώνουν υποταγή σε χαρισματικούς ηγέτες, αλλά δεν φεύγουν από τους δρόμους και τις πλατείες αν δεν αλλάξουν τα πράγματα.
Οπότε αφού δεν διεκδικούν την εξουσία, είναι όλα τούτα επανάσταση; Φαίνεται ότι είναι κάτι πιο σημαντικό και ασχέτως με την τελική έκβαση στο άμεσο μέλλον, τα πράγματα είναι πολύ πιο σημαντικά από όσο φαίνονται. Η στάση των νέων πολιτών των χωρών αυτών, είναι πέρα από την πολιτική με τον τρόπο που την καταλαβαίνουμε και την περιγράφουμε σήμερα. Θέλω να είναι μια ματιά στο μέλλον των δικών μας κοινωνιών.
Οι νέοι αυτοί, διεκδικούν μια άλλη θέση για τον για την χώρα τους στον παγκόσμιο χωριό αλλά και έναν άλλο τρόπο ζωής για τους ίδιους. Ο νεανικός ‘νεοπατριωτισμός’ αυτός, που εκδηλώνεται με τόσο πάθος, μπορεί βέβαια να οδηγήσει και σε ισλαμική κυριαρχία. Φαίνεται όμως ότι ο ισλαμισμός ως παραδοσιακή ιδεολογία δεν είναι εύκολο να συνδυαστεί με τις αξίες της διαδικτυακής επικοινωνίας.
Στη χώρα μας, μιλάμε ακόμα για οργανώσεις και κομματικούς μηχανισμούς ενώ εκεί, τα νεανικά πλήθη συνεννοήθηκαν ηλεκτρονικώς και με τα αι-πόντ στα αυτιά τους και τα κινητά στο χέρι για φωτογράφηση αλλά και τα λάπτοπ, γέμισαν τις πλατείες. Κάτι τέτοιο είχε γίνει και σε εμάς, το καλοκαίρι του 2008 που καίγονταν τα δάση και οι πολίτες μαζεύτηκαν στην Αθήνα σε μια σιωπηλή διαμαρτυρία ενάντια στον τρόπο ζωής μας (και όχι μόνο ενάντια στις πάντα ανίκανες κυβερνητικές εξουσίες) που καταστρέφει το περιβάλλον και την ζωή μας εντέλει.
Τα παιδιά της Αιγύπτου, της Τυνησίας, δεν διαφέρουν επί της ουσίας από τα δικά μας παιδιά. Ντύνονται με τον ίδιο τρόπο, ακούν μουσική ραπ και χιπ-χοπ, κατασκευάζουν βίντεο κλιπ που τα ανεβάζουν αμέσως στο διαδίκτυο. Αντί όμως για χαζοχαρούμενα ερωτιάρικα στιχάκια ή και λόγια μιας, εναντίον όλων, οργής, τώρα που χρειάστηκε, στους στίχους τους αναφέρεται ο ηρωισμός, η τιμή και οπωσδήποτε η ελευθερία. Όπως λέει ένα αγαπημένο ραπ τραγούδι που ακούγεται στο Κάιρο ‘από κάθε δρόμο της πατρίδας μου ο ήχος της ελευθερίας μας καλεί. Σπάμε όλα τα σύνορα. Τα όπλα μας είναι τα όνειρά μας’.
Οι εξεγέρσεις στην Αίγυπτο και στη Τυνησία είναι έκφραση και αποτέλεσμα του χάσματος ανάμεσα σε ένα τρόπο άσκησης της εξουσίας, ξεπερασμένο και σε ένα τρόπο του σκέπτεσθαι της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, τεχνικά και επικοινωνιακά προωθημένο. Κι εδώ, στην Ελλάδα, καταφερόμαστε ενάντια στο χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα που όμως δεν αλλάζει, αλλά εκεί στην Αίγυπτο και στην Τυνησία, υπάρχει μια σημαντική διαφορά που μάλλον κινεί τον τροχό της Ιστορίας. Στις χώρες αυτές, οι νέοι ηλικίας έως 25 ετών, αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού των χωρών τους. Εμείς, οι αναπτυγμένες χώρες Δύσης και Ανατολής, γερνάμε κι εκδηλώνουμε και πολιτικά (και εκλογικά) την αδράνεια μας γισα αλλαγές ενώ εκεί υπάρχει μια άνθηση της νεότητας που δεν ικανοποιείται εύκολα.
Σ’ όλο τον κόσμο οι νέοι έχουν κοινά ενδιαφέροντα και πολλά κοινά στον τρόπο ζωής τους. Μιλάω για εκείνους που είναι γεννημένοι μετά το 1990 και έγιναν έφηβοι μετά το 2000. Στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες είναι όλοι οι νέοι αυτής της ηλικίας ενώ στις λεγόμενες χώρες Μπρικ (BRIC από τα αρχικά των χωρών Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) αλλά και στις αραβόφωνες χώρες της Αφρικής, είναι οι νέοι που ζουν στις αστικές κυρίως περιοχές.
Οι νέοι αυτοί ανήκουν στην λεγόμενη ‘γενιά C ’,επειδή με το γράμμα αυτό αρχίζουν μια σειρά αγγλικές λέξεις που τους χαρακτηρίζουν: συνδεδεμένος (connected), επικοινωνών (communicating), του υπολογιστή (computerized), προσανατολισμένος στην κοινωνία (community-oriented) και βεβαίως ‘κλικαριστός’ (clicking) απο τον κλικ του ‘ποντικιού’ του ηλεκτρονικού υπολογιστή τους. Για μερικούς δημοσιολόγους, είναι ‘η γενιά του αντίχειρα‘, επειδή με το δάκτυλο αυτό γράφουν και στέλνουν μηνύματα με τρομερή ταχύτητα μεταξύ τους.
Σχεδόν όλοι τους χρησιμοποιούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές και πάνω από τους μισούς έχουν προσωπικές σελίδες στο Φείσμπουκ, βλέπουν βίντεο στο Γιουτιουμπ. Είναι απολύτως εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, την κινητή επικοινωνία, κυκλοφορούν καλωδιωμένοι και ποθούν να επικοινωνούν με μεγάλο αριθμό ανθρώπων (όχι κατ’ ανάγκη συνομήλικων τους) σε όλο τον κόσμο χωρίς να φοβούνται. Οργανώνονται σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων και κάνουν φίλους με τους οποίους δεν έχουν φυσική επαφή.
Αυτή την στιγμή υπάρχουν 4,6 δισεκατομμύρια χρήστες κινητών τηλεφώνων σε όλο τον κόσμο (67% του συνολικού πληθυσμού) και 1,7 δισεκατομμύρια χρήστες του Ιντερνέτ. Το 2020, οι αντίστοιχοι αριθμοί θα είναι: 80% του παγκόσμιου πληθυσμού θα έχει κινητό τηλέφωνο και 4,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα χρησιμοποιούν το ιντερνέτ κυρίως μέσω των κινητών τηλεφώνων τους.
Στις Ευρωπαϊκές χώρες σήμερα, περισσότεροι από τους μισούς νέους, δηλώνουν ότι αισθάνονται ξεκομμένοι από την παρέα τους και τον κόσμο αν δεν έχουν το κινητό τηλέφωνο μαζί τους. Το 91% από τους χρήστες των κινητών τηλεφώνων δεν αντέχουν να μην έχουν στο χέρι το κινητό τους ακόμα κι όταν κοιμούνται.
Στην Αίγυπτο, δύο στρατηγοί, μέλη του στρατιωτικού συμβουλίου που διοικεί την χώρα, συμμετείχαν σε ‘ηλεσυζήτηση’ (chat) με μερικούς από τους νεαρούς αυθόρμητους οργανωτές των διαδηλώσεων που έδιωξαν τον Μουμπάρακ. Οι στρατηγοί -ήταν τουλάχιστον εξηντάρηδες στα χρόνια- επιβεβαίωσαν την δέσμευση του στρατού να υλοποιήσει τους στόχους της επανάστασης και κυρίως την μετάβαση σε δημοκρατικό καθεστώς. Εξέφρασαν επίσης τον σεβασμό τους για τις απόψεις των νεαρών. Το γεγονός αυτό ας μην το περάσουμε με ένα ‘ε, και;’. Σε μια κοινωνία όπως η Αιγυπτιακή όπου υπάρχουν σαφή και σταθερά όρια ανάμεσα στις ιεραρχίες (ταξικά και ηλικιακά) αυτό η τελευταία δήλωση των στρατηγών λέει πολλά.
Ο πατριαρχικός, αυταρχικός τρόπος άσκησης της εξουσίας στις κοινωνίες της Μέσης Ανατολής, με σεΐχηδες, αρχηγούς φυλών και βασιλιάδες, δεν πείθει πλέον και δεν μπορεί να αντισταθεί στους νεαρούς με τα ακουστικά στα αυτιά τους που έχουν το ‘θράσος’ να απαιτούν την αντικατάστασή του. Θέλουν να δουν τα πράγματα να αλλάζουν και δεν συμβιβάζονται εύκολα με ημίμετρα.
Στην Αίγυπτο, ας πούμε, τα πράγματα δεν ηρέμησαν με το φευγιό του Μουμπάρακ. Έγιναν κι εξακολουθούν να γίνονται πολλές μικρές ‘επαναστάσεις’ και ανατροπές ιεραρχίας σε διάφορους τομείς της κοινωνίας: δημοσιογράφοι έδιωξαν τους αρχισυντάκτες τους, εργάτες έδιωξαν τους ηγέτες των σωματείων, καθηγητές πανεπιστημίου τους πρυτάνεις. Ακόμα και στην αστυνομία σημειωθήκαν κινήσεις για την αντικατάσταση των ανώτερων αξιωματικών από κατώτερους. Ξαναλέω, σε μια παραδοσιακά πατριαρχική κοινωνία όπως η Αιγυπτιακή, τέτοιες μεταβολές δεν πρέπει να θεωρούνται ασήμαντες!
Κάποτε ο γέρο Καραμανλής είχε μιλήσει για την λεγόμενη ‘σιωπηλή’ πλειοψηφία για να χαρακτηρίσει εκείνους τους πολίτες που δεν εμφανίζονταν σε διαδηλώσεις και κοινωνικές και κυρίως πολιτικές διαμαρτυρίες σε αντίθεση με την ‘μειοψηφία’ εκείνων που αντιδρούσαν στην εφαρμογή της πολιτικής του. Για τον Καραμανλή, οι πολίτες αυτοί ήταν υποστηρικτές του αλλά η ελπίδα του αυτή διαψεύστηκε λίγα χρόνια μετά, όταν στις εκλογές του 1981 ήρθε το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση.
Σήμερα όταν μιλάμε για την ‘σιωπηλή γενιά’ αναφερόμαστε στην γενιά C που όμως έχει βρει τρόπους και αξιοποιεί κανάλια ‘ήσυχης’ επικοινωνίας που αντικαθιστούν την παραδοσιακή φυσική επαφή. Μπορεί σε εμάς να μην αρέσουν όλα τούτα και να τα ειρωνευόμαστε ή και να ανησυχούμε για τα καλωδιωμένα παιδιά μας αλλά από ότι φαίνεται, και στην χώρα μας, αυτά τα παιδιά θα κάνουν την δική τους χαρούμενη εξέγερση την κατάλληλη στιγμή που εμείς οι πιο μεγάλοι μπορεί να μην την πιστέψουμε.
Αλλά τελικά οι νέοι μας θα επιφέρουν εκείνες τις αλλαγές που χρόνια τώρα όλοι τις επιθυμούμε αλλά εμείς δεν μπορέσαμε να επιβάλλουμε.
Παραφράζω λίγο την τελευταία φράση, όπως αντιλαμβάνομαι την πραγματικότητα.
ΑπάντησηΔιαγραφή"Αλλά τελικά οι νέοι μας θα επιφέρουν εκείνες τις αλλαγές που χρόνια τώρα οι περισσότεροι δεν τις επιθυμούσαν αλλά τώρα δεν μπορούν να τις αποτρέψουν γιατί έγιναν μειοψηφία."
Καλημέρα dp,
ΑπάντησηΔιαγραφήΒλέπω ότι είσαι οπαδός της άποψης πως το ότι δεν αλλάξαμε όλα αυτά τα χρόνια είναι γιατί δεν το θέλαμε. Χμ! Ίσως και νάναι έτσι. Νομίζω όμως ότι είναι κάτι πιο σύνθετο και παρόλο που έχω ξαναμιλήσει (http://ermokastriotis.blogspot.com/2011/01/blog-post_09.html) για το θέμα αυτό, αισθάνομαι ότι ποτέ δεν το αντιλαμβανόμαστε πλήρως. Διότι η αλλαγή είτε ως μεταρρύθμιση είτε ως επανάσταση είναι και ποθούμενο μεν και απευκταίο δε, διότι έχει κινδύνους. Το άγνωστο ‘καινούργιο’ το φοβόμαστε και για αυτό το απορρίπτουμε ή όσο αισθανόμαστε ισχυροί, το λοιδορούμε.
Αγαπητέ dp, όταν έρχεται η ώρα των αλλαγών, μικρών και μεγάλων, είναι τέτοια η δύναμη του ποταμού που δεν του αντιστέκονται ‘μειοψηφίες. Για αυτό το νέο κινδυνεύει πιο πολύ από τους ‘φίλους’ και ‘οπαδούς’ του που θέλουν να το κάνουν ‘μόδα’ και να αφομοιωθεί ανώδυνα κι όχι απο εκείνους που μένουν παραδοσιακοί και αδύναμοι πολέμιοί του.