Ω Πολιτισμέ μου, που είσαι;

Ένα βότσαλο στο λιμνασμένο μυαλό μας μπορεί να αποδειχθεί η πρωτοβουλία των συμπολιτών μας για την διαμόρφωση και παρουσίαση της Πρότασης. Η αλήθεια είναι ότι από το πολύ καθισιό έχουμε όλοι μας διαμορφώσει μεγάλες προσδοκίες για την πρωτοβουλία αυτή. Είναι η βαθειά ανάσα κι ένα ‘δεν πάει άλλο ρε γαμώτο’ για το Ερημόκαστρο που είναι χαμένο στους διαλογισμούς χαμένων μεγαλείων. Δεν θέλουμε να μείνουμε στα ίδια.

Παράγοντας ζωογόνος είναι οι νέοι πολίτες του Δήμου μας που αν καταφέρουν και ξεπεράσουν αγκυλώσεις του δικού μας παρελθόντος τότε κάτι πολύ καλό θα γεννηθεί.

Διότι το παρελθόν δεν είναι πάντα καλό κι όμορφο. Όμως είμαστε προϊόντα του και έτσι αξίζει να διασώσουμε εκείνα τα στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να αντέξουμε την πίεση ενός μέλλοντος που εισβάλλει από όλες τις μπάντες ορμητικό, καταστροφικό και ξετσίπωτο. Για τους αισιόδοξους σαν κι εμένα, κάτι καλό θα βγει απ’ όλα αυτά αλλά προς το παρόν πρέπει να κρατήσουμε άμυνα, να αντέξουμε και η εμπειρία των προηγούμενων μας είναι χρήσιμη.

Και με την εισαγωγή αυτή θέλω σήμερα να πω την άποψη μου για το τρίτο κεφάλαιο της Πρότασης με την επικεφαλίδα ‘ΗΘΗ  ΕΘΙΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ  ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ’. Δεν κάνω κριτική, άποψη διατυπώνω, διότι επί της ουσίας συμφωνώ.

Ο πολιτισμός δημιουργείται πάντα συνεχώς κι αδιαλείπτως. Καταστροφή του γερασμένου και δημιουργία του καινούργιου είναι μόνιμη κατάσταση στην ανθρώπινη κοινωνία. Οι άνθρωποι αποτυπώνουν όλα αυτά σε πνευματικά έργα. Απλώς σήμερα τα καλλιτεχνικά και πνευματικά δημιουργήματα, σε συνδυασμό με τον τρόπο που ζούμε, δεν μας ανακουφίζουν. Δεν προκαλούν ψυχική ανάταση αλλά γεμίζουν τις ψυχές μας με ζόφο και δεν είναι μόνο η οικονομική κατάσταση που προκαλεί όλα τούτα.

Τα τελευταία χρόνια ένας ιδιόμορφος οικονομισμός επικράτησε στην κριτική προς το ‘σύστημα’ για την παραγωγή πολιτιστικών προτύπων ξένων προς την ζωή μας. Για όλα, λέγαμε, φταίνε τα λεφτά που δεν διατίθενται. Πράγματι, η διάθεση χρημάτων από το Κράτος σε πολιτιστικές δράσεις είναι πολύ σημαντικός παράγοντας αλλά δεν είναι ο μόνος. Όταν πιο παλιά, η χώρα διέθετε ακόμα πιο λίγα λεφτά στον χώρο της Τέχνης, η ‘Ψωροκώσταινα’ όπως την χαρακτηρίζαμε, παρήγαγε πολιτισμό που ακόμα μας έχει σημαδέψει: Χατζηδάκης, Θεοδωράκης, Ξαρχάκος, Μόραλης, Χατζηκυριάκος, Δοξιάδης, Ελύτης, Σεφέρης, Ρίτσος, και τόσοι άλλοι έζησαν και δημιούργησαν όταν υπήρχε οικονομική και πολιτική δυσπραγία στην χώρα μας. Τι περίσσευε; Το πάθος της δημιουργίας!
Τι προκαλούσε αυτή η έκρηξη πολιτισμού; Την διαμόρφωση και την προβολή μιας εθνικής ταυτότητας που είχε νόημα και επιβαλλόταν με την αυθεντικότητά της.

Η ‘Ψωροκώσταινα’ τότε είχε πολιτισμό ενώ αργότερα και σήμερα η ‘Πλουτοκώσταινα’ δεν δημιούργησε πολιτισμό, είπε κάποτε ο γνωστός λογοτέχνης Πέτρος Μάρκαρης.

Μεγάλη η συζήτηση το ‘γιατί;’ αλλά ας μείνουμε, προς το παρόν, στις διαπιστώσεις.

Στο χωριό μας, τα τελευταία είκοσι χρόνια, έγιναν τρομερές, σε έκταση και βάθος, αλλαγές στον τρόπο ζωής που μετέβαλαν εντελώς το πολιτιστικό μας περίγυρο αλλά και το μέσα μας.
Πολύ πριν υπάρξουν τα ραδιοκασετόφωνα και τα πικάπ σε μαζική έκταση, στα οικογενειακά γλέντια τραγουδούσαμε όλοι μαζί. Σήμερα δεν τραγουδάμε. Δεν ξέρουμε να τραγουδάμε ούτε του Πλούταρχου τα τραγούδια. Το τραγούδι της παρέας που χάθηκε και η εισβολή του σκυλάδικου στα οικογενειακά γλέντια όπου τα ‘σταυρωτά’ κεράσματα έχουν  αντικατασταθεί από το άνοιγμα με στόμφο των μπουκαλιών κακής σόδας, δίκην σαμπάνιας, είναι ‘πολιτισμός’.

Τα πανηγύρια δεν έχουν εκείνο τον αέρα της ξενοιασιάς που είχαν κάποτε και ο ενισχυτής  με βία, αλλοιώνει τον ήχο του κλαρίνου και κουφαίνει κυριολεκτικά, όταν παλιά ο φυσικός ήχος του ξύλινου κλαρίνου ηχούσε γλυκά κι ανθρώπινα.

‘Πολιτισμός’ είναι το πλαστικό ποτήρι με μπύρα ή ουίσκι στα πανηγύρια αλλά Πολιτισμός, χωρίς εισαγωγικά, είναι οι ομάδες των νεαρών μουσικών μας που προσπαθούν να τραγουδήσουν και πρέπει να τις στηρίξουμε εμπράκτως.

Μια παράδοση που πρέπει να διασωθεί, όχι ως μουσειακό είδος αλλά ως ζώσα εορτάσιμη ακρόαση είναι οι παλιοί ήχοι λαϊκών οργανοπαιχτών μας όπως ο Μελισσάρης (Τούρλος), ο Κοκοντίνης ή οι βυζαντινές υμνωδίες του δικού μας Στάιγκου Χατζή, που κάποιος φίλος περιμένω να μου πει που θα βρώ.

Η λαϊκή μας παράδοση έχει και στοιχεία απαράδεκτα και οπισθοδρομικά, προλήψεις και δεισιδαιμονίες που δεν πρέπει να τις ανεχόμαστε. Προβολή και υποστήριξη χρειάζονται εκείνα τα στοιχεία της που συμβαδίζουν με τις σύγχρονες αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πολιτισμός είναι οι ορειβατικές εξορμήσεις που οργανώνει ο Οργανισμός Νεολαίας και Άθλησης του Δήμου και που ελπίζω πως δεν θα σταματήσουν. Πολιτισμός είναι τα μαθήματα τένις και ζωγραφικής και το που σταμάτησαν είναι οπισθοδρόμηση.

Οι γιορτές στην διάρκεια του καλοκαιριού πρέπει να αποτελούν το αποκορύφωμα μιας πλούσιας σε δημιουργία χρονιάς κι όχι να είναι μια σταγόνα τέχνης σε σκασμένα από την δίψα μυαλά.

Η ζωή ‘εν πολιτισμώ’ δεν είναι τίτλος φιλοσοφικής πραγματείας ούτε πολυτέλεια αλλά μοναδική διέξοδος ανάπτυξης. Πολιτισμός είναι η οικολογική προσέγγιση της παραγωγικής ζωής μας και η με μέτρο και ορθολογισμό αξιοποίηση της φύσης και των υδάτων. Ο τρόπος παραγωγής των καρπών της γης αλλά και ο τρόπος που τα παρουσιάζουμε και τα διακινούμε, εκτός από οικονομικά χαρακτηριστικά έχουν και πολιτισμικά στοιχεία. Η ίσως μικρότερη παραγωγικότητα μπορεί να καλυφθεί με την σωστή προώθηση της ποιοτικά αναβαθμισμένης παραγωγής .

Για την χώρα μας συνολικά αλλά και για τον τόπο μας η ιστορία και η μυθολογία είναι σημαντικό κεφάλαιο και μπορεί να εξελιχθεί και σε επιχειρηματικό κεφάλαιο. Υπάρχει μια ακαταμάχητη μαγεία στις αφηγήσεις και τους μύθους των Ελλήνων που σαγηνεύει ακόμα. Αλλά για να μετατρέψουμε τον μύθο σε πλούτο,  πρέπει οι ίδιοι να εκτιμήσουμε την αξία του. Για να εκτιμήσουμε, πρέπει να μάθουμε και να κατανοήσουμε κι αυτό απαιτεί τρόπο κι όχι κόπο και πολλά έξοδα.Μια ενδιαφέρουσα πρόσφατη προσέγγιση της συμβολής του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στο σήμερα είναι και τούτη.

Αυτό, ας πούμε ότι είναι το πρώτο βήμα για την ανάδειξη του όποιου πολιτισμικού και ιστορικομυθολογικού φορτίου που είναι πεταμένο στα χωράφια μας.

Διότι η σχέση με τις αρχαιότητες, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, είναι καταστροφική. Τα τελευταία χρόνια καταστράφηκαν αρχαιότητες που είχαν επιζήσει από χρόνους πολλούς. Γιατί; Τι κάνει τον αγρότη να σπάει το άγαλμα μόλις πιαστεί στο υνί; Η άγνοια της αξίας του αγάλματος αλλά και η άγνοια της σημασίας της καταστροφικής του πράξης. Όχι ως προς το ποινικό μέρος αλλά ως προς το πολιτισμικό μέγεθος της ζημιάς. Η ολιγωρία αλλά και η υποβάθμιση της ζωής του αγρότη (αφού ‘δεσμεύεται’ το χωράφι για μερικά χρόνια, ελείψει προσωπικού για ανασκαφές) από την Αρχαιολογία, χωρίς να είναι δικαιολογία, χειροτερεύει την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η ανάδειξη και η αξιοποίηση του αρχαιολογικού πλούτου είναι κυριολεκτικά μεγάλη επένδυση. Μεγάλη ως προς το κόστος υλοποίησής της και μεγάλη σε διάρκεια ως προς την τελική απόδοσή της.

Κανονικά θε έπρεπε τα χωράφια μας, τουλάχιστον εκείνα στα οποία ξέρουμε ότι υπάρχουν αρχαιότητες, να είναι ένα διαρκές εργαστήριο για τις Αρχαιολογικές Σχολές όλων των χωρών. Η χώρα μας έπρεπε να είναι το κέντρο για τις σπουδές Κλασσικής Αρχαιολογίας όπως το Λονδίνο είναι για τα χρηματοοικονομικά ή η Λωζάννη για τα τουριστικά θέματα. Αυτό θα έφερνε και λεφτά!

Μπορεί να μας κάνει υπερήφανους η ύπαρξη ενός Αρχαιολογικού Μουσείου στο Δήμο μας αλλά δεν σημαίνει ότι αυτό είναι ορθό. Το όλο θέμα της δημιουργίας Μουσείων είναι παρόμοιο με εκείνο της δημιουργίας Πανεπιστημίων. Νομίζω ότι η δημιουργία ενός λειτουργικού σύγχρονου κεντρικού μουσείο της περιοχής, στην Θήβα εν προκειμένω, μπορεί να είναι η απάντηση στο πρόβλημά μας.

Για την αξιοποίηση του ονόματος των Θεσπιών αλλά και της Ασκρης του Ησιόδου, νομίζω ότι πρέπει να σκεφτούμε πιο λειτουργικό τρόπο προβολής τους. Εμείς μπορούμε και πρέπει να έχουμε πιο εύκολες και πιο ευφάνταστες αναπαραστάσεις στον χώρο του Λυκείου ή αλλού, για τους ξένους μας.

Καταρχήν όμως είναι ανάγκη να τα μάθουμε εμείς οι ίδιοι και να ξεφύγουμε από το στερεότυπο των 700 Θεσπιέων. Οι 700 ας είναι η εισαγωγή σε έναν ολόκληρο κόσμο ιστορίας και μύθου. Να ξεκινήσουμε άμεσα εθελοντικά, έτσι χωρίς οργάνωση, άτυπα, ενημερωτικούς περιπάτους στα μέρη που έχουν γίνει ανασκαφές και να ζητήσουμε από τους δικούς μας ανθρώπους που έχουν σχέση με την Αρχαιολογία ξεναγήσεις κι ενημερώσεις. Νομίζω επίσης ότι μπορούμε να καθιερώσουμε τακτικές συναντήσεις με αναφορές στην ιστορία του τόπου. Θα είναι καλή ευκαιρία να έρθουν και τα παιδιά των εν Αθήναις και αλλαχού συμπατριωτών μας.

Ίσως υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να μας μιλήσουν για το πως έγινε και αποφάσισαν να πάνε οι 700 στις Θερμοπύλες. Διότι αν πολιτισμός είναι ο τρόπος που συμπεριφέρονται και δρουν οι άνθρωποι και οι πνευματικές αξίες που τους κινητοποιούν, τι πιο εξαίρετο πολιτιστικό γεγονός από αυτό;

Πριν το έντυπο λοιπόν, που προτείνεται στην Πρόταση, ας φτιάξουμε ένα λειτουργικό δικτυότοπο του Δήμου, με καλή ενημέρωση για τον τόπο, το χθες και το αύριο του.

Τέλος, σε κάποιο σημείο της Πρότασης αναφέρεται ότι η συλλογική μας σκέψη κινδυνεύει από μια σειρά κακών του σύγχρονου πολιτισμού μας.

Νομίζω ότι η συλλογική μας σκέψη και η γλώσσα κινδυνεύουν από την δική μας αμάθεια και αφασία πρώτα από όλα. Οι ‘σκοτεινοί κύκλοι’ που απεργάζονται την πολιτισμική μας και γλωσσική καταστροφή, έπονται και σε μερικές περιπτώσεις δεν χρειάζονται καν. Ο Νάρκισσος μπορεί να έζησε στην περιοχή μας αλλά σήμερα κατοικεί στα μυαλά εκείνων των τηλεοπτικών αστέρων που κάνουν χειρότερη ζημιά στο πολιτισμό μας απο τους δηλωμένους εχθρούς μας.