Πανεπιστήμια και πανεπιστημιάκια. Ανθρωποι και ανθρωπάκια.

Λέγεται πως ο Κολοκοτρώνης, όταν είχε αρχίσει να κτίζεται το Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε μια συνάντηση με τον τότε βασιλιά 'Οθωνα, ο οποίος τον ρώτησε τι γνώμη είχε για το νέο πανεπιστήμιο, απάντησε:
            -Να σας πω, μεγαλειότατε! μου φαίνεται ότι τούτο εδώ -κι έδειξε το Πανεπιστήμιο- δεν έπρεπε να κτιστεί κοντά σε κείνο -κι έδειξε το Παλάτι,  διότι φοβούμαι ότι τούτο θα φάει εκείνο..

Ο πολιτικός ριζοσπαστισμός που χαρακτηρίζει γενικά τα Μεταπολιτευτικά χρόνια το φοιτητικό κίνημα βέβαια δεν υπήρξε πάντα χαρακτηριστικό των φοιτητών. Υπήρξαν εποχές που οι φοιτητές πρωτοστατούσαν σε αντιδραστικές κινήσεις και είχαν αντιταχθεί με πάθος σε προοδευτικές πρωτοβουλίες κατά καιρούς αλλά αυτό είναι θέμα άλλης συζήτησης.

Στην συνείδηση του κόσμου το Πανεπιστήμιο, οι φοιτητές πάντα είχαν μια αίγλη. Όχι μόνο λόγω του σχετικά πρόσφατου πολιτικού ριζοσπαστισμού τους αλλά κυρίως λόγω της δύναμης της γνώσης που εξέπεμπαν. Ιστορικά η ίδρυση των πρώτων Πανεπιστημίων στην Κεντρική Ευρώπη ήδη από τον 15ο αιώνα, σηματοδοτούσε την προσπάθεια των τότε χωρών να ελέγξουν την παραγωγή της γνώσης και της τεχνολογίας.

Σήμερα οι χώρες που κυριαρχούν οικονομικά και πολιτικά στον κόσμο μεριμνούν για την κυριαρχία τους επίσης στους τομείς της γνώσης και της τεχνικής. Τεράστια ποσά χρημάτων επενδύονται κάθε χρόνο στους τομείς παραγωγής της γνώσης και τα καλύτερα μυαλά που διαθέτει η ανθρωπότητα διεκδικούνται από τέτοιους είδους ιδρύματα, ιδιωτικά ή δημόσια. Στο τομέα αυτό η χώρα μας, ως χώρα καταγωγής αυτών των επιστημόνων, μπορεί να είναι στις πρώτες χώρες του σύγχρονου κόσμου.
Ως χώρα όμως όπου η επιστημονική έρευνα παράγεται είναι ουραγός σχεδόν και σε ανύποπτο χρόνο είχα σχολιάσει τα σχετικά ευρήματα μιας αντίστοιχης ανακοίνωσης.

Υπάρχει λοιπόν η βασική θεωρητική γνώση και η αντίστοιχη έρευνα που ανατίθεται στο Πανεπιστήμιο.  Αλλά επίσης εξαιρετικά χρήσιμη είναι η γνώση της εφαρμογής των γενικών γνώσεων και αντίστοιχη έρευνα που ανατίθεται εκ της λογικής στα ΤΕΙ.

Οι δύο αυτοί τομείς είναι απαραίτητοι σε μιαν οικονομία και απαιτείται ο συντονισμός και η αλληλεπενέργεια τους. Έτσι τουλάχιστον γίνεται σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Στην χώρα μας τείνουμε όλα αυτά να τα εξισώσουμε και να τα κάνουμε μια σούπα αναξιόπιστη, αναποτελεσματική και μη έχουσα καμία σχέση με την πραγματική οικονομία και τις ανάγκες της.

Κυρίως αυτό συμβαίνει διότι η μορφή και ο τύπος του τίτλου (Πτυχιούχος Ανώτατης Σχολής) είναι πιο σημαντικό στο κοινωνικό χρηματιστήριο από την ουσία του τι πραγματικά μπορεί να προσφέρει ο κατέχων τον συγκεκριμένο τίτλο.

Τα υπάρχοντα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν τα σεβόμαστε. Βρώμικα και υποβαθμισμένα αφήνονται να καίγονται και να μετατρέπονται σε χώρους μιας χωρίς βαρύτητα αμφισβήτησης των πάντων. Κι αν η επίσημη εξουσία ας πούμε ότι έχει συμφέρον να τα υποβαθμίζει επειδή ως νέος βασιλιάς Όθων τα φοβάται, εμείς και τα παιδιά μας που σπουδάζουν σε αυτά, ο λαός δηλαδή απλώς παρακολουθούμε την κατρακύλα με γενικόλογες αναφορές και σηκώνοντας αμήχανα τους ώμους. Στην πρώτη μου ανάρτηση στον ΕΡΜΟ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ πάλι για τα πανεπιστήμια μιλούσα
Το να σέβεσαι τον χώρο και τον κόπο κάποιων ανθρώπων δεν είναι θέμα χρημάτων. Στους όψιμους επαναστάτες θα δείξω τους χριστιανικούς ναούς και πόσο καθαροί και περιποιημένοι είναι ακόμα και εκείνοι των φτωχών ενοριών, ακριβώς επειδή οι πιστοί αναγνωρίζουν αξία στο κτίριο.

Αλλά και με την χωροταξική διευθέτηση των Πανεπιστημίων έγινε κάτι αντίστοιχο. Σε μια καραγκιόζικη προσέγγιση της περιφερειακής ανάπτυξης έγινε ό,τι ο Ασλανίδης (Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού της Χούντας) έκανε με τον αθλητισμό με το σύνθημα "κάθε πόλη και γήπεδο κάθε χωριό και γυμναστήριο". Γίναμε αθλητική υπερδύναμη; Όχι βέβαια. Οι ουσίες όταν δεν εντοπίστηκαν στους αθλητές μας μας έφεραν χρυσά μετάλλια που έκανα εμάς εθνικώς υπερήφανους κι εκείνους ιδιοκτήτες γραφείων στοιχημάτων και Προ Πο, ενώ όταν εντοπίστηκαν εκείνοι έγιναν φυγόδικοι και γελοιοποιήθηκαν ενώ εμείς τα ρίξαμε στις σκοτεινές δυνάμεις που απεργάζονται το κακό μας.

Γιατί; Διότι όλα αυτά είναι θέμα παιδείας και στο κεφάλαιο αυτό έχουμε αποτύχει και όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε τόσο πιο καλά για το μέλλον μας.

Τα τελευταία χρόνια λοιπόν, στις τοπικές μας κοινωνίες ,έχει διαμορφωθεί η άποψη ως παραλλαγή του γνωστό συνθήματος της Χούντας: κάθε επαρχιακή πρωτεύουσα και πανεπιστήμιο και κάθε επαρχιακή συμπρωτεύουσα και ΤΕΙ.

Κι έτσι φτιάχτηκαν και στην περιοχή μας το Πανεπιστήμιο Στερεάς με έδρα την Λαμία, του οποίου τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης λειτουργεί στη Λιβαδειά, διάφορα ΤΕΙ στην Χαλκίδα, ΤΕΙ Αποθηκαρίων στην Θήβα και πιθανόν άλλα ων ουκ έστιν αριθμός.

Η ίδρυση τοπικών πανεπιστημίων απετέλεσε και αποτελεί εύκολη προεκλογική διακήρυξη των πολιτευτών μας που οι Κυβερνήσεις εύκολα υλοποιούσαν σύμφωνα με την παροιμία: το τάξιμο δεν χαλάει σπίτι, το δόσιμο χαλάει. Διότι κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα έχει ως παρελκόμενο του δαπάνες για υποδομές (κτίρια, εξοπλισμός) και ανθρώπους και αυτά προφανώς δεν υπάρχουν σε πληθώρα.
Εκείνο που συνέβη τελικά είναι ότι ακόμα και η ίδρυση των ναών της γνώσης και της τεχνικής έγιναν χώρος για την τακτοποίηση ημετέρων ημιμαθών.

Η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι τα σύγχρονα Πανεπιστήμια για να μπορούν να είναι ανταγωνιστικά στον παγκόσμιο χωριό της γνώσης πρέπει να έχουν ένα ελάχιστο σε όλα αυτά που προαναφέραμε. Το Πανεπιστήμιο δεν είναι λειτουργικό μόνο με κάποια από αυτά, ας πούμε το κτίριο ή κάποιους καλούς έστω καθηγητές. Η ανάπτυξη της γνώσης απαιτεί ένα δίκτυο λειτουργιών που οι μικρές μας κοινωνίες δεν το προσφέρουν.

Έτσι τα υπάρχοντα ανά την επικράτεια ιδρύματα της ανώτατης λεγόμενης εκπαίδευσης, αντί να προάγουν την επιστημονική γνώση, έχουν περιοριστεί σε μια γραμμική επέκταση των λυκειακών σπουδών υποτιμώντας την αντίληψή μας και διασκεδάζοντας τις προσδοκίες των γονιών.
Ίσως έδωσαν μια κάποια αίγλη που ζητούσε η φθίνουσα επαρχιακή ζωή μας.

Τελικά όμως, ή ύπαρξη τους αποτελεί μέθοδο για να εισρεύσει εισόδημα στους κατόχους δωματίων προς ενοικίαση και τους ιδιοκτήτες ταβερνών και καφετεριών. Εισόδημα που αφαιρέθηκε από τους γονείς των νέων φοιτητών και από τις περιοχές καταγωγής τους.

Προστιθέμενη αξία δεν υπήρξε και ούτε μπορούσε να υπάρξει. Αυξήθηκε απλώς το χρονικό διάστημα για να εισέλθουν τα παιδιά αυτά στην ανεργία αλλά έχουν τώρα ένα χαρτί. Αυτό όμως είναι το ζητούμενο;

Δεν είναι η πρώτη φορά που στην χώρα μας η ανάπτυξη είναι αντικείμενο σχεδιασμού στο γόνατο και πολυκομματικής προσέγγισης παροχής υποσχέσεων και μετά βλέπουμε.

Πρέπει όμως να συμφωνήσουμε ότι όταν κάτι γίνεται αποδεδειγμένα στραβά και παράλογα να έχουμε το θάρρος να το σταματάμε και όχι να συνεχίσουμε με υποδόριες κολακείες και καλοπιάσματα προς το πλήθος των κατοίκων (και όχι των πολιτών) να υποστηρίζουμε στραβές και παράλογες αποφάσεις της εξουσίας.

Θεωρητικά -λέω εγώ- θα έπρεπε να εντοπίσουμε όλοι μας την ανάγκη σε δυναμικό γνώσεις που χρειαζόμαστε σε τοπικό επίπεδο και να εξετάσουμε τον τρόπο για να το αποκτήσουμε με τον πιο αποδοτικό τρόπο.

Δηλαδή με την Αττική τόσο κοντά μας, αντί για πανεπιστήμια και ΤΕΙ θα έπρεπε οι παραγωγικοί φορείς της περιοχής να έχουν απαιτήσει συνεργασία με τα υπάρχοντα ΑΕΙ και το διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό τους μεριμνώντας και διεκδικώντας την εντόπια υποστήριξή τους με την παροχή της υποδομής και των διευκολύνσεων. Δηλαδή ένα παράρτημα-μόνιμο παρατηρητήριο περιβάλλοντος του ΕΜΠ στον Ασωπό ή και της Ιατρικής σχολής Αθηνών θα ήταν άσχημη ιδέα;
Ένα Ινστιτούτο παράρτημα της Γεωπονικής σχολής Αθηνών με αντικείμενο τις τοπικές καλλιέργειες αλλά και πειραματικές νέες θα μας έπεφτε λίγο; Το ίδιο θα έλεγα για κάποια κέντρα μηχανοκαλλιέργειας, ποτίσματος και τόσα άλλα που μπορύν και νέες μεθόδους να μας βοηθήσουν να υλοποιήσουμε αλλά και αυτοί να ωφεληθούν από την εμπειρία μας.

Αυτά που σήμερα τα κάνουν μονοδιάστατα οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες σε όλους τους τομείς και βέβαια στην γεωργική οικονομία. Η απουσία της σχέσης μας με το Πανεπιστήμιο είναι που μας σπρώχνει όλους μας στα χέρια των μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών και το πρόβλημά μου είναι ότι λόγω αδυναμίας του ελληνικού κράτους να τις ελέγξει χρειαζόμαστε αυτή η γνώση να επεξεργαστεί και από το πανεπιστήμιο.

Πιθανόν να μην υπάρχει ο χρόνος για κάτι τέτοιο αλλά κάποιος πρέπει κάποτε να το πει και να το διεκδικήσει. Εγώ τουλάχιστον το προτείνω και το υποστηρίζω  και μακάρι να ανοίξει αυτή η συζήτηση.

Ενόψει των περιφερειακών εκλογών, αντί να υποτασσόμαστε στο κάλεσμα της μετριότητας και της υπάρχουσας ελλειπούς κοινωνικής αντίληψης, ας δείξουμε όλοι μας ότι ο αυτοκράτορας της ανώτατης παιδείας είναι γυμνός.

Υποβάθμιση του πανεπιστημίου είναι η ανορθολογική συνέχιση της λειτουργίας του όταν δεν εξυπηρετεί την πραγματική επιστημονική δεοντολογία. Στο πλαίσιο αυτό, η συνένωση των τοπικών πανεπιστημίων με τα μεγαλύτερα της Αθήνας ίσως είναι μια κάποια αρχή.

Αντί λοιπόν να ζητάμε να τον ντύσουμε τον γυμνό άθλιο βασιλιά με πρόχειρα κουρέλια ας τον παραμερίσουμε απαιτώντας όχι φαινόμενα διασπάθισης δημόσιου χρήματος και ικανοποίησης τοπικών κοντόφθαλμων απαιτήσεων αλλά την ουσιαστική σχέση μας με την γνώση, την επιστήμη και τους εργάτες της.