Είδαμε πρόσφατα οικογενειακώς την παράσταση του Ευριπίδειου "Ορέστη" από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Χουβαρδά. Εν μέσω της πολιτκολογίας, δημαρχολογίας, περιφερειολογίας και του κενού που απειλεί να μας καταπιεί, καλύτερη η επιστροφή στον 5ο π.Χ. αιώνα.
Η νύχτα γλυκιά, η παράσταση εξαιρετική αλλά η όλη οργάνωση από τις υπηρεσίες του Δήμου Ελευσίνας ήταν επιεικώς απαράδεκτη. Μέχρι να παρκάρω και να φτάσω στο θέατρο μου βγήκε η γλώσσα. Διάφοροι υπεύθυνοι κατεύθυναν τα αυτοκίνητα και δεν έλεγαν τι και που να πάμε.
Το εντυπωσιακό ήταν ότι ενώ είχε σχεδόν αρχίσει η παράσταση –ο Χουβαρδάς είχε τον χορό του μια παρέα νέους, αγόρια και κορίτσια, και τους έβγαλε στην σκηνή ανορθόδοξα, δεν καταλάβαμε αμέσως ότι αυτοί είναι ο χορός- κάποια κυρία από τον Δήμο έβγαλε ένα λογύδριο και κάλεσε τον Δήμαρχο (που είναι και υποψήφιος) να χαιρετήσει. Έγινε χαμός! Οι θεατές άρχισαν να βρίζουν φωναχτά και να σφυρίζουν ενώ ο Δήμαρχος συνέχιζε να διαβάζει κάτι που δεν άκουγε κανείς. Κάποια στιγμή το κατάλαβε και έφυγε από την σκηνή. Τέτοιο κατάντημα Δημοτικού άρχοντος δεν είχα ματαδεί. Κρίμα γιατί ο συγκεκριμένος –ο Αμπατζόγλου, της Ελευσίνας- ακούγεται ότι είναι καλός.
Η παράσταση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα με άριστες ερμηνείες και την συνιστώ
ανεπιφύλακτα: θα παίζεται έως τα τέλη Σεπτέμβρη νομίζω και η Αθήνα είναι κοντά. Το εισιτήριο είναι €20.
Από τις τραγωδίες του Ευριπίδη όλοι σχεδόν γνωρίζουμε την "Μήδεια". Η συγκεκριμένη τραγωδία "Ορέστης" δεν είναι από τις πολυπαιγμένες από όσα γνωρίζω αλλά είναι λίαν ενδιαφέρουσα.
Ο Ευριπίδης δεν επιμένει στο πατροπαράδοτο και δοσμένο από τους θεούς δίκαιο όπως οι Αισχύλος και -κυρίως- Σοφοκλής. Δεν το δέχεται καν. Είναι πολίτης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ανήκει στον κύκλο του Περικλή και λέει ως ποιητής αυτά που θα έλεγε ως πολιτικός αναμορφωτής. Τα είπε με το έργο του τόσο καλά που αυτό πέρασε τους αιώνες και έφτασε ως εμάς. Είναι ίσως ο πλησιέστερος στους ρυθμούς και της δοξασίες της σύγχρονης εποχής μας.
Τα πρόσωπα των έργων του δεν είναι υπεράνθρωποι και ήρωες. Είναι άνθρωποι πολύ συνηθισμένοι βουτηγμένοι σε κάποιο πάθος και κυρίως θύματα συγκυρίας που παίρνει την μορφή εντολής ανθρωπόμορφου θεού τινός.
Οι περισσότερες τραγωδίες του έχουν πρωταγωνιστή γυναίκα και για να καταλάβουμε το μέγεθος του θράσους του Ευριπίδη, πρέπει να θυμηθούμε και να κατανοήσουμε το ότι η γυναίκα στην Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν περίπου κατοικίδιο ζώο. Κι αυτός ο θρασύς, βγάζει την γυναίκα από τον κοιτώνα της που την είχε η κοινωνία της εποχής κλεισμένη, την βουτάει στο πάθος και την παρουσιάζει στους έκπληκτους Αθηναίους.
Δεν νομίζω ότι οι Αθηναίοι τον κατάλαβαν τον Ευριπίδη όσο ζούσε για αυτό και από όσο γνωρίζουμε, τα έργα του ελάχιστα βραβεύτηκαν όταν παρουσιάστηκαν. Μετά τον θάνατό του κάπου στη Μακεδονία, με πρωτοβουλία του Σοφοκλή παίχτηκαν και βραβεύτηκαν κάποια έργα του.
Με τον τρόπο που αποδόθηκε ο "Ορέστης"από τον Χουβαρδά, είναι ένα σημαντικό σχόλιο στον νεανικό μηδενισμό και επίσης στο πως μπορεί να την πατήσεις αν πάρεις στα σοβαρά τους θεούς ή τις δικές σου ψευδαισθήσεις εν πάση περιπτώσει και να αγνοήσει τους νόμους της πόλης. Ο Ορέστης εδώ λέει ότι το ότι σκότωσε τη μάνα του είναι μεν πράξη αποτρόπαια και καταδικαστέα αλλά . . . τον έβαλε ο Απόλλων. Αυτός, ο Ορέστης, δεν θα το έκανε ποτέ αλλά ας όψεται η κακιά στιγμή. Αλλά τώρα που οι πολίτες αποφασίζουν ότι για το ανόσιο έγκλημα που έκανε πρέπει να τιμωρηθεί κι αυτός κι η αδελφή του με θάνατο, αυτοί και ο Πυλάδης θα τα κάψουν όλα και θα σφάξουν όποιον είναι πιο ευάλωτος: την Ελένη και την κόρης της Ερμιόνη!
Και τα δύο αυτά, η αυτοκαταστροφική στάση των νέων και η αμφισβήτηση των θεών, αν σκεφτούμε ότι γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν περί το 408 π.Χ., εντυπωσιάζουν με την επαναστατικότητα και την προκλητικότητά τους.
Πολλά χρόνια πριν τον Ντοστογιέφσκι που στους "Δαιμονισμένους" περιγράφει την ψυχολογία του τρομοκράτη και τις συνέπειες του πολιτικού μηδενισμού, ο Ευριπίδης κάνει μια ολοκληρωμένη παρουσίαση του ίδιου θέματος: αφού πρόκειται να καταστραφούμε, θα καταστρέψουμε ότι αγαπάτε, λέει και αποπειράται να πράξει η αυθορμήτως σχηματισθείσα τρομοκρατική οργάνωση "Ορέστης Πυλάδης και Ηλέκτρα".
Οι νέοι αυτοί που διέπραξαν έγκλημα, το παραδέχονται αλλά αφού οι άλλοι, οι πολίτες, δεν τους καταλαβαίνουν, δεν τους συγχωρούν, εξαντλούν όλη τους την αυστηρότητα πάνω τους, είναι έτοιμοι να σφάξουν, να κάψουν, να καταστρέψουν αυτά που η εξουσία της πόλης (ο Μενέλαος) θεωρεία αξίες, ανθρώπους και ακίνητα. Και το κάνουν μέχρι που ως καρικατούρα -ως επιβεβαίωση της ιστορική ανωριμότητας των ενεργειών αυτών- εμφανίζεται ο Απόλλων και τακτοποιεί τα πράγματα: μετατρέπει όλους σε πειθήνιους συνηθισμένους πολίτες του 5ου αιώνα π.Χ. και όλοι μένουν με το επιθυμητό και δίκαιο τέλος.
Γάμοι και πανηγύρια αρχίζουν και στους κατεστραμμένους Αθηναίους μένει η πικρή φράση "κι εμείς να πάντα να νικάμε"! Οι Αθηναίοι δεν θα άντεχαν να βλέπουν και στο θέατρο άλλο πικρό τέλος: πιο καλό το χάπυ εντ.
Η φωνή της νομιμότητας του Τυνδάρεω και η τεκμηρίωση του αδιεξόδου της αυτοδικίας, της βεντέτας, αναδεικνύει την μέγιστη σημασία της Δικαιοσύνης που στις ημέρες μας δοκιμάζεται επίσης.
Έβλεπα το αδιέξοδο που ήταν μπλεγμένοι οι τρεις νέοι (Ορέστης, Πυλάδης και Ηλέκτρα), τα νοητικά πισωγυρίμστα και τις σοφιστείες τους για να ζήσουν, αφού και η συγγενική τους εξουσία (ο θείος τους Μενέλαος) τους αρνήθηκε και μεταφέρθηκα στα δικά μας. Θυμήθηκα τις απελπισμένες αντιδράσεις των παιδιών μας, τον Δεκέμβρη του 2008, τότε που πιεσμένοι από μια κοινωνία που δεν νοιάζεται και τα εκτελεί και αυτοί βιώνοντας ένα γενικό αδιέξοδο αξιών, με την ίδια θέρμη θέλησαν να καταστρέψουν την βιτρίνα (και τις βιτρίνες) του καταναλωτισμού που τους βομβαρδίζει αφού αυτές οι βιτρίνες και οι γυάλινες γεμάτες προθήκες είναι ότι η κοινωνία θεωρεί αξία.
Στην έρευνα που παρουσιάστηκε πρόσφατα μάλιστα για την κατάσταση της νεολαίας (αυτή που έλεγε ότι οι νέοι θέλουν να φύγουν έξω να δουλέψουν) μου έκανε εντύπωση που στο ερώτημα "Ποιόν εμπιστεύεσαι;", απουσιάζε εντελώς η οικογένεια -ούτε οι οργανωτές της έρευνας δεν την είχαν περιλάβει- οπότε το μόνο που έμενε είναι "ο εαυτός μου" και αυτόν απάντησαν οι περισσότεροι απο τους συμμετέχοντες στην έρευνα.
Στους κρότους και τον θόρυβο της τρέχουσας πολιτικής κίνησης, ο λόγος του Ευριπίδη μας θυμίζει πως η πόλις μπορεί να μεγαλουργεί, να προοδεύει, να εξελίσσεται και να νικάει όταν οι θεσμοί λειτουργούν και οι θεοί (οι μικροί εγωισμοί και οι απολυτότητες) μένουν κλεισμένοι στις εκκλησιές τους
στην φωτογραφία, απο αριστερά, ο Ακύλλας Καραζήσης (Μενέλαος) και ο Νίκος Κουρής (Ορέστης), σε στιγμιότυπο από την παράσταση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου