Όταν οι έφηβοι γίνονται ονόματα δρόμων. Mνημόσυνο εξέγερσης

Στην εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, ένα πλήθος νέων ανθρώπων  γέμισε τους δρόμους των πόλεων της Αττικής αλλά και άλλων πόλεων με θυμό και καταγγελτικό μένος αλλά με ασαφείς στόχους,.

Οι λόγοι που προκάλεσαν αυτή την κινητοποίηση ήταν ήδη τόσοι πολλοί, είχαν ειπωθεί, περιγραφεί και αναλυθεί πολλάκις: αυθαίρετη συμπεριφορά αστυνομικών, υποβαθμισμένη παιδεία, ανεργία ειδικά των νέων, υποβαθμισμένη και κακοπληρωμένη εργασία, τρόπος ζωής επίπεδος χωρίς στόχους και γενικά όλα αυτά που έκαναν και κάνουν τους έφηβους να σιωπούν όταν τους ρωτάει ο γονιός με αγωνία «τι θέλεις να γίνεις παιδί μου; Τι σε ενδιαφέρει στην ζωή σου;».

Η δολοφονία του έφηβου Αλέξανδρου Γργηρόπουλου ήταν η τραγική αφορμή.

Ένα τέτοιο πλήθος εφήβων και νέων με κοχλάζουσες τις νεανικές ορμόνες, χωρίς οργάνωση και χωρίς εμπειρία τέτοιων κινητοποιήσεων, μπορούσε εύκολα να οδηγηθεί σε βίαιες συμπεριφορές με καταστροφικά αποτελέσματα. Και αυτό έγινε. Αλήτες και επαγγελματίες τραμπούκοι, άναψαν την σπίθα για το καταστροφικό γλέντι και την λεηλασία των καταστημάτων. Άνοιξαν τις πύλες του καταναλωτικού παράδεισου για τους πραγματικούς παρίες αυτής της κοινωνίας (άστεγους και οικονομικούς μετανάστες κυρίως) κι εκείνοι όρμησαν ακάθεκτοι.

Μαθητές γυμνασίων πολιόρκησαν αστυνομικά τμήματα και τα βομβάρδισαν με πέτρες και νεράντζια, στο φώς της μέρας και χωρίς κουκούλες.

Επανάληψη, ως φάρσα αυτή την φορά, του Δεκέμβρη 1944; Ουδεμία σύγκριση. Τότε άρχιζε ένας εμφύλιος πόλεμος με τις αντίπαλες παρατάξεις σαφώς  καθορισμένους και τους στόχους τους επίσης ξεκάθαρους (καλά, για την Αριστερά δεν ορκίζομαι!).

Το Δεκέμβρη 2008, ποιοι ήταν οι εχθροί; Ποιοι διεκδικούσαν την εξουσία και ποιοι αμύνονταν; Την εξουσία κανείς δεν την ήθελε, τρελός ήταν; Τα μαγαζιά τους όμως σε μερικές περιπτώσεις, προστάτεψαν με καδρόνια οι νοικοκυραίοι και χρυσαυγίτες. Οι καταστροφές των καταστημάτων πείραξαν πιο πολύ από τα συνθήματα και τα ασαφή έστω αιτήματα και οι κραυγές για τάξη και ησυχία και προστασία της αγοράς λίγο πριν τα Χριστούγεννα έβαλαν την σφραγίδα τους.

Το ποτάμι αγανάκτησης και μπουχτίσματος των εφήβων και νέων λοιπόν, που ξεχύθηκε στους δρόμους  πριν ένα χρόνο, έμοιαζε πιο πολύ με αυτό του Μάη 1968 στο Παρίσι: ανικανοποίητοι, χορτασμένοι, ανασφαλείς ζητούσαν όλα αυτά που κατά καιρούς όλοι τους έλεγαν ότι είναι σωστά και δικαιολογημένα αλλά και κανείς δεν έκανε τίποτα για να τα υλοποιήσει.

Και ο σάπιος κόσμος εκεί που σάπιζε και θα τον κλείναμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, μας έδειξε ότι μπορεί να χωνεύει και να αφομοιώνει τα πάντα. Σαν ένα τεράστιο μυθικό τέρας, μας μετατρέπει όλους και όλα σε ένα χυλό αντικειμένων και καταστάσεων «μίας χρήσεως»: ξυραφάκια, διατροφή, είδη συσκευασίας, χρήμα, σχέσεις, ιδέες, θεσμοί και άνθρωποι. Μας αναλώνει και μετά, όλα και όλοι στην χωματερή χωρίς ανακύκλωση!

Το εφήμερο, το πρόσκαιρο χαρακτηρίζει κάθε τι: τον έρωτα, την μόδα, την εκπαίδευση, την τέχνη, την στάση απέναντι στην δουλειά, την σχέση των γενεών, την ηθικη, την διατροφή, το περιβάλλον αλλά και τις ηγεσίες (πνευματικές ή πολιτικές) Δεν μπορώ να φανταστώ  πτυχή του βίου μας που ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα.

Ακόμα και η πράξη αντίστασης και ο πολιτικός ακτιβισμός γίνεται μόδα, πολύ πιο σύντομη από ότι στο παρελθόν. Οι ήρωες δεν κρατάνε για πολύ. Μετά την αποφόρτιση τους από συναισθηματικό φορτίο, πρέπει να σβηστούν από την συλλογική μνήμη ανώδυνα, πρέπει να υποσκαφτούν και να απομυθοποιηθούν εγκαίρως. Όπως και οι πρωταγωνιστές στα σήριαλ: πρέπει να τους ξεχάσει γρήγορα ο καταναλωτής-πολίτης για να  παρουσιάσει ο αόρατος σκηνοθέτης τους νέους. Αυτός ο αόρατος σκηνοθέτης που όλοι εμείς αποκαλούμε «το σύστημα».

Το «σύστημα» αυτή την φορά δεν πρόλαβε να μετασχηματίσει την νεανική οργή σε ωραία, εύπεπτα κι εύχρηστα εμπορεύματα «μιάς χρήσεως» με ικανοποιητική κερδοφορία αλλά είμαι βέβαιος ότι θα το κάνει στην συνέχεια. Το «σύστημα» μαθαίνει πολύ πιο γρήγορα και αποτελεσματικό από τους πολίτες που είναι πρωτίστως καταναλωτές.

Τα μεγάλα οράματα που μας καλούν σε δρόμους διαφορετικούς από τους υπάρχοντες, που ενώνουν τις ψυχές μεγάλου αριθμού ανθρώπων και μετατρέπουν αυτή την συλλογικότητα σε ακαταμάχητη δύναμη, προς το παρόν, δεν υπάρχουν και ίσως να είναι καλύτερα. Πόσες φορές ισχυρές προσωπικότητες και ηγέτες με όραμα δεν οδήγησαν τις κοινωνίες που τους λάτρεψαν σε μαύρα σκοτάδια!

Ελλείψει ενοποιητικών ιδεών και στόχων, οι κινήσεις και οι αντιδράσεις των ανθρώπινων κοινωνιών  αποκτούν ακόμα πιο πολύ χαρακτηριστικά χαοτικού φαινομένου: δεν μπορούν να είναι προβλέψιμες και όταν ξεσπούν δεν μπορεί κανείς να τις καθοδηγήσει. Από το 1989 και μετά αμφιβάλλω εάν πρόβλεψε κανείς κάποια από τις εξεγέρσεις και αν υπήρξαν πρωταγωνιστές τόσων εξεγέρσεων σε όλο τον κόσμο! Θεωρώ ότι νέες μορφές συλλογικότητας επικοινωνίας και συνεννόησης θα βρεθούν, για να έχει η όποια διαμαρτυρία μεγαλύτερη διάρκεια και αποτέλεσμα αλλά ούτε κι αυτό δεν μπορεί να προβλεφτεί. Η οργάνωση διαδηλώσεων με δημιουργία αλυσίδας μηνυμάτων δια των κινητών τηλεφώνων, η κοινωνία των ιστοσελίδων ημερολογίου (blog στα ελληνικά) είναι ενδείξεις νέων δρόμων επικοινωνίας και δράσης.

Τι έμεινε από όλο αυτό το ξέσπασμα; Ένας σκοτωμένος έφηβος έγινε δρόμος και εικονοστάσι και η ανάμνηση του θα γρατζουνάει την μητρική σκέψη. Ούτε καν η παράλυτη τότε κυβέρνηση της ΝΔ έπεσε ως πολική δικαίωση της δολοφονίας του: αυτή παραιτήθηκε πολύ αργότερα από την ανικανότητά της.

Άξιζε ο θάνατος του παιδιού λοιπόν; Δεν ξέρω. Ο νέος μας Πρωθυπουργός δήλωσε πριν λίγες ημέρες  ότι «το παιδί χάθηκε άδικα». Λάθος: Δεν χάθηκε αλλά δολοφονήθηκε και μάλλον όχι άδικα αλλά αυτό κανείς δεν μπορεί να το πει. Γιατί γεγονότα σαν αυτά και οι μάρτυρες - ήρωες που δημιουργούν, μπολιάζουν το συλλογικό υποσυνείδητο και προκαλούν φαινόμενα σε μελλοντικό χρόνο.

Οι πολιτικές και πνευματικές μας ηγεσίες ήταν και είναι εκτός πραγματικότητας. Οι πολλοί σιώπησαν και ορισμένοι με επαναστατικό παλιμπαιδισμό, αφού κολάκεψαν το πλήθος και αποπειράθηκαν να καπελώσουν την κινητοποίηση, ρίχτηκαν στην μάχη λέξεων και χαρακτηρισμών για το αν όλο αυτό ήταν ταραχές, εξέγερση, επανάσταση, ή ότι άλλο. Μα ποιος νοιάζεται;

Οι εξεγέρσεις που έχουν στόχο τα πάντα, δεν έχουν πρακτικά κανένα στόχο. Οι «μάζες» που δεν έχουν εξουσία να τις καθοδηγεί, πάνε σπίτι τους, αφού εκτονωθούν. Αράζουν στον καναπέ, συμπληρώνουν το οικογενειακό άλμπουμ με φωτογραφίες που τράβηξαν στις διαδηλώσεις για να λένε «ήμουν κι εγώ εκεί» και προσμένουν το επόμενο «άουτ ντορ ηβέν-τ».

Οι εξεγέρσεις είναι πια κοινωνικά χάπενινγκ, στιγμές καταναλωτισμού, καταστροφικές αλλά και αναγεννητικές για κάποιες πλευρές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.

Κάποτε τους αντιρρησίες κυνηγούσαν οι ασφαλίτες ενώ τώρα όλους μα κυνηγούν οι ασφαλιστές. Όλα είναι υπό έλεγχο και έχουν προβλεφθεί αποζημιώσεις που εμείς με άμεσο ή έμμεσο τρόπο θα πληρώσουμε.

Θα υπάρχει συνέχεια κινητοποιήσεων και αγώνων ; Κατά την γνώμη μου ναι. Η επόμενη εξέγερση – ξέσπασμα του κόσμου θα γίνει για κάποιο θέμα ή πρόβλημα που ήδη μας απασχολεί:  θάνατος παιδιού σε σχολείο, θάνατος εγκύου σε νοσοκομείο,  θανατηφόρο εργοστασιακό ατύχημα, μεγάλη «τυχαία» ρύπανση περιβάλλοντος, φόνος ή βασανισμός μετανάστη, αστυνομική βία, κλπ., κλπ. Ένα τραγικό γεγονός με συναισθηματικό φορτίο θα είναι ο  σπινθήρας.  Μετά ας είναι καλά τα κανάλια και οι πολιτικοί αναλυτές. Πάντως, είμαι σίγουρος ότι  την επόμενη εξέγερση κανείς δεν θα την έχει  προβλέψει και ούτε θα μπορέσει κανείς να την προκαλέσει ή να την διευθύνει.Το ξεσήκωμα αυτό απο τον καναπέ θα μας κάνει έστω και για λίγο ενεργούς πολίτες.