Πληροφορίες και γνώση

Εδώ και χρόνια διάβαζα αραιά και που εφημερίδες. Μου αρκούσαν οι ειδήσεις στα κανάλια. Από τότε που άρχισα όμως να πατάω τα πλήκτρα στο λάπ-τοπ, όλες οι πληροφορίες είναι πλέον διαθέσιμες όποτε θελήσω και μάλιστα χωρίς να τις ζητήσω..

Δια της οθόνης, μπορείς να ταξιδεύεις όπου θες, να βλέπεις φωτογραφίες και βίντεο από τα μέρη αυτά και να γνωρίζεις ανθρώπους -που δεν θα συναντήσεις ίσως ποτέ- χωρίς να το κουνήσεις από το τραπέζι σου. Λες να γίνουμε κι εμείς σαν τον Σωκράτη και τον Πλούταρχο που έγιναν διάσημοι σοφοί λείποντας σπάνια από την αγορά της πόλης τους;

Καμιά φορά διαβάζεις και ειδήσεις σαν κι αυτή που ακολουθεί και σε πιάνει πονοκέφαλος. Οι επιστήμονες – λέει – υπολόγισαν πρόσφατα ότι:... Μέσα από τα κινητά τηλέφωνα, το διαδίκτυο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες, τα βιβλία κ.α. οι άνθρωποι δέχονται καθημερινά περίπου 100.500 λέξεις ή 23 λέξεις ανά δευτερόλεπτο κατά τη μισή μέρα (12 ώρες) που είναι ξύπνιοι και «καταναλώνουν» πληροφορίες (δηλαδή όταν δεν κοιμούνται, τρώνε ή ασχολούνται με άλλες ανάγκες τους). Αν και οι άνθρωποι μπορεί να μην διαβάζουν πραγματικά αυτές τις 105.000 λέξεις κάθε μέρα, τόσος υπολογίζεται ότι είναι ο αριθμός που φθάνει στα μάτια και τα αυτιά τους καθημερινά. Αν προσθέσει κανείς τις εικόνες, από βίντεο, games κλπ., φθάνουμε στον όγκο των 34 gigabytes κάθε μέρα κατά μέσο όρο (http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artId=4551133  ).

Τρομάζω και τρελαίνομαι με όλα αυτά. Φαντάζομαι όλα αυτά τα μπάιτ να σφυρίζουν σαν σφαίρες γύρω μου και να προσπαθώ να τα αποφύγω. Μετά όμως που βλέπω ότι είμαι ακόμα ζωντανός, ηρεμώ και συνεχίζω την ζωή μου. Σιγά μην κάψουμε τις εγκεφαλικές μας λυχνίες! Το πολύ να ανακατευτούν όλα αυτά  στο όνειρο και να δω πως φυτεύω αντί πατάτες υπολογιστές και φρεζάρω καλώδια.

Και λοιπόν; Τι έγινε με τόσο φορτίο πληροφοριών. Δεν γίναμε σοφότεροι ούτε μπορούμε να λύσουμε ευκολότερα βασικά προβλήματα που μας απασχολούν αλλά ούτε η ανθρώπινη ευαισθησία μας αυξήθηκε.

Συχνά σκέφτομαι ότι όλες αυτές οι προσφερόμενες πληροφορίες και τα στοιχεία δρουν παραλυτικά στην κοινωνική πλευρά της ζωής μας, Όλη αυτή η κατάποση των πληροφοριών είναι μια άλλη πλευρά του καταναλωτισμού: σκεπάζει την ημιμάθεια μας και μας μετατρέπει σε χαζοχαρούμενους αναγνώστες. Δείτε πόσες ιστοσελίδες έχουμε μόνον στην Βοιωτία, πόσοι άνθρωποι γράφουν και διαβάζουν πληροφορίες για την καθημερινότητα τους κι όμως δεν αντιδρούμε στην υποβάθμιση του άμεσου περιβάλλοντος μας, για παράδειγμα, για την οποία τα σχετικά θέματα προβάλλονται ιδιαίτερα πειστικά. Πολλοί διαβάζουν, ελάχιστοι σχολιάζουν και προτείνουν ή λένε την άποψη τους. Γιατί;

Όλος αυτός ο πλούτος πληροφοριών είναι άχρηστος και δεν μπορεί να μας βοηθήσει διότι το σύστημα αξιών με το οποίο τις αξιολογούμε, ως κοινωνικό σύνολο, πάσχει. Ο καθείς πορεύεται με τις σκέψεις του και διαμορφώνει τις προτεραιότητές του. Μπορεί να μιλάμε αλλά σπάνια επικοινωνούμε πραγματικά.  Σαν σε διάλογο κουφού με τυφλό. Είμαστε μικρομέγαλοι πληγωμένοι εγωισμοί που μονολογούν αλλά όχι προσωπικότητες που συζητούν.

Μπορεί να είμαστε περισσότερο πληροφορημένοι  από ότι στο παρελθόν αλλά αμφιβάλλω αν είμαστε πιο ικανοί από ότι οι προηγούμενες γενιές να κατανοούμε, να εξεργαζόμαστε διανοητική και να αποφασίζουμε τελικά καλύτερα. Διότι τελικά, το ουσιώδες δεν είναι να γεμίζεις το κεφάλι σου με στοιχεία και νούμερα  αλλά να συνδέεις όλες αυτές τις ψηφίδες ειδήσεων και πληροφοριών σε ένα καμβά γνώσης και να σχηματίσεις ολόκληρη την εικόνα.

Και δεν είναι μόνον αυτό. Γίνεται πιο δύσκολο να ξεχωρίσεις την αλήθεια από το ψέμα που κυκλοφορεί στις λεωφόρους των καλωδίων και της ακτινοβολίας. Ενώ κάποτε ήταν δύσκολο να βρούμε πληροφορίες για κάποιο θέμα τώρα πρέπει να μάθουμε να ξεψαχνίζουμε την αλήθεια μέσα σ' όλην αυτήν την πληθώρα.

Εκεί που η σύγχυση φαίνεται πιο καθαρά είναι στα παιδιά που είναι φυσικό  να  μπερδεύουν την πληροφορία με την γνώση, την εικόνα με το περιεχόμενο. Είναι τόσο πειστικά και πιεστικά μερικές φορές που παρασύρουν τους γονείς τους σε αποδοχή εσφαλμένων ενεργειών: θεωρούν σημαντικό να έχει το παιδί υπολογιστή (διότι τον βλέπουν ως πηγή γνώσης!) και δεν βλέπουν το ότι η παιδικότητα χάνεται στην υπερπληροφόρηση και η ζωντάνια του παιχνιδιού στον δρόμο ή στο γήπεδο ρουφιέται από την οθόνη του υπολογιστή.

Θα έχει ενδιαφέρον η ημέρα που όλη αυτή η πληροφόρηση θα γίνει ανθρώπινη  δραστηριότητα και ως πολιτική πράξη θα αλλάξει τα πράγματα. Διότι κανένας όγκος πληροφοριών δεν υποκαθιστά την αληθινή, βιωματική εμπειρία, την ίδια την ζωή και την ομορφιά της.  Οι προηγούμενες γενιές κέρδιζαν την γνώση τους μέσω της πράξης τους. Κρατούσαν τις πληροφορίες που τους χρειάζονταν κι άφηναν τις υπόλοιπες για τους "γραμματιζούμενους". Τα θυμόσοφα λόγια των γερόντων  μας που μας εκπλήσσουν με την δύναμή τους, επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές.

Τέτοια σκέφτομαι και ρυθμίζω το ξυπνητήρι να με σκουντήσει, μην κάθομαι πολλή ώρα μπροστά στην οθόνη. Θεωρώ το καφενείο πιο σημαντικό . . . λειτούργημα. Με την ζωντανή συζήτηση μπορεί οι άμεσες πληροφορίες να είναι λίγες, η γνώση όμως που κερδίζω από τους ομοτράπεζους φίλους είναι τεράστια. Καλοδεχούμενα μπάιτ και μπιτ που διώχνουν μακριά την κατάθλιψη και τα ψυχοφάρμακα.