Μείνετε πεινασμένοι. Μείνετε περίεργοι

Ο Στηβ Τζομπς είναι από τα πιο δημιουργικά μυαλά του κόσμου. Είναι ο ιδρυτής της εταιρείας Apple (με σήμα το δαγκωμένο μήλο) και πιο αναλυτικά στοιχεία για αυτόν θα βρείτε στο http://el.wikipedia.org/wiki/Στηβ_Τζομπς. 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι  η ομιλία που έκανε στις 12 Ιουνίου 2005, στους απόφοιτους του πολύ γνωστού πανεπιστημίου Στάνφορντ, στις ΗΠΑ. Ένας φίλος το έστειλε μεταφρασμένο και νομίζω ότι θα το βρείτε χρήσιμο. Προφανώς ο Τζομπς δεν είναι ένας τυχαίος άνθρωπος της εποχής μας ούτε η αμερικάνικη κοινωνία είναι ιδανική. Πιστεύω όμως ότι από όλους τους ανθρώπους μπορούμε να ωφεληθούμε συζητώντας μαζί τους. Απο τους έξυπνους ακόμα πιο πολύ. 

Είναι τιμή μου που είμαι μαζί σας σήμερα, στην τελετή της αποφοίτησής σας από ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Ποτέ δεν απεφοίτησα από πανεπιστήμιο και για να πω την αλήθεια αυτή είναι η πρώτη φορά που είμαι τόσο κοντά σε μια αποφοίτηση.

Σήμερα θέλω να σας πω τρείς ιστορίες από την ζωή μου. Αυτό είναι και μόνον. Όχι τίποτα σπουδαία θέματα, απλά τρείς ιστορίες.

Η πρώτη ιστορία είναι για το πώς συνδέεις τις τελίτσες – στιγμές της ζωής σου
Έφυγα από το Πανεπιστήμιο (Κολλέγιο) Ρηντ έπειτα από έξι πρώτους μήνες και μετά για τους επόμενους δεκαοκτώ μήνες είχα χαλαρή σχέση, πριν διακόψω οριστικά . Γιατί έφυγα;
Αυτό ξεκίνησε πριν γεννηθώ. Η φυσική μου μητέρα ήταν μια νεαρή, ανώριμη απόφοιτη πανεπιστημίου  και αποφάσισε να με δώσει για υιοθεσία. Πίστευε ακράδαντα ότι έπρεπε να με υιοθετήσουν απόφοιτοι πανεπιστημίου κι  έτσι φρόντισε να με δώσει σε έναν δικηγόρο και την γυναίκα του. Όλα καλά, μόνο που αυτοί όμως μόλις με είδαν, εκεί την τελευταία στιγμή αποφάσισαν ότι θέλουν κοριτσάκι. Έτσι, οι γονείς μου, που ήταν οι επόμενοι στην λίστα, άκουσαν το τηλέφωνο να κτυπάει νυχτιάτικα και να τους ρωτάνε: έχουμε ένα απρόσμενο αγοράκι, τον θέλετε; Φυσικά απάντησαν. Η φυσική μου μητέρα έμαθε αργότερα ότι η  θετή μου μητέρα δεν είχε πάει σε Πανεπιστήμιο ενώ ο θετός μου πατέρας  δεν τελείωσε ούτε το Λύκειο. Αρνήθηκε να υπογράψει τα χαρτιά της υιοθεσίας και δέχθηκε έξι μήνες αργότερα όταν οι θετοί μου γονείς δεσμευτήκαν ότι θα μπορούσαν να πάω στο Πανεπιστήμιο κάποτε.
Πράγματι, 17 χρόνια μετά πήγα σε Πανεπιστήμιο. Όμως βλακωδώς διάλεξα ένα τόσο ακριβό όσο το δικό σας, το Στάνφορντ, και όλες οι αποταμιεύσεις των φτωχών γονιών μου, που ήταν εργάτες, θα πήγαιναν στα δίδακτρα.
Πέρασαν έξι μήνες και δεν έβρισκα να αξίζει. Δεν είχα ιδέα τι ήθελα να κάνω με την ζωή μου και δεν έβλεπα πως μπορούσε το Πανεπιστήμιο να με βοηθήσει να αποκτήσω. Κι εδώ σπαταλούσα τα χρήματα που οι γονείς μου αποταμίευαν σ΄ όλη την ζωή τους. Αποφάσισα να φύγω γιατί πίστεψα ότι κάτι καλύτερο θα βγει. Ήμουν τρομοκρατημένος την στιγμή που το έκανα,  αλλά κοιτώντας πίσω βλέπω ότι ήταν μια από τις καλύτερες αποφάσεις που πήρα ποτέ. Όταν έφυγα δεν γινόταν να σταματήσω τα μαθήματα εντελώς αλλά τουλάχιστον επέλεξα αυτά που μου φάνηκαν πιο ενδιαφέροντα.
Δεν ήταν καθόλου ρομαντικά. Δεν είχα που να μείνω κι έτσι κοιμόμουν στο δάπεδο στα δωμάτια φίλων μου. Μάζευα επιστρεφόμενα μπουκάλια αναψυκτικών για τα 5 σεντς που είχαν το καθένα, για να αγοράσω φαί. Μπορούσα. να περπατήσω 10 χιλιόμετρα για να έχω ένα καλό δείπνο κάθε Κυριακή βράδυ στο ναό του Αρε Κρίσνα. Μου άρεσε. Τα περισσότερα πάντως από όσα σώρευε μέσα μου η περιέργεια και η διαίσθηση εκείνη την περίοδο, αποδεδείχθηκαν ανεκτίμητα αργότερα.
Να ένα παράδειγμα.
Το πανεπιστήμιο Ρηντ εκείνη την εποχή ήταν μακράν το καλύτερο στην καλλιγραφία, σε όλη την χώρα. Σε όλους τους χώρους, κάθε ανακοίνωση, κάθε επιγραφή σε κάθε συρτάρι ήταν πανέμορφα γραμμένη με το χέρι. Επειδή είχα φύγει όμως και δεν μπορούσα να παρακολουθώ όλα τα μαθήματα κανονικά, αποφάσισα να παρακολουθώ τα μαθήματα καλλιγραφίας και να μάθω πως μπορώ να γράφω έτσι. Έμαθα για τους διάφορους τύπους γραμματοσειρών, πώς να αφήνω το σωστό διάστημα ανάμεσα στους χαρακτήρες των γραμμάτων, οτιδήποτε κάνει την μεγάλη τυπογραφία μεγάλη. Όλο αυτό ήταν όμορφο, είχε μέσα του ιστορία, ήταν καλλιτεχνία και ήταν αφηρημένο με τέτοιο τρόπο που η επιστήμη δεν το αντιλαμβάνεται και το εύρισκα καταπληκτικό.
Τίποτα από όλα αυτά δεν υπήρχε περίπτωση να έχει πρακτική εφαρμογή στην ζωή μου.
Όμως δέκα χρόνια αργότερα, όταν σχεδιάζαμε τον πρώτο κομπιούτερ Μάκιντος όλα μου ξανάρθαν στο νου και τα βάλαμε όλα σ΄ αυτόν. Ήταν ο πρώτος υπολογιστής με καλλιγραφία. Αν είχα χάσει έστω κι ένα μάθημα καλλιγραφίας στο Πανεπιστήμιο, ο Μακ δεν θα είχε τόσες γραμματοσειρές ή ωραία και σωστά διαστήματα ανάμεσα στους χαρακτήρες των γραμμάτων. Καθώς τα Windows αντέγραψαν απλώς τον Μακ δεν υπάρχει προσωπικός υπολογιστής που να μην διαθέτει τις γραμματοσειρές μου. Αν δεν είχα φύγει από το Πανεπιστήμιο δεν θα παρακολουθούσα ποτέ μαθήματα καλλιγραφίας και οι υπολογιστές δεν θα έκαναν τις καταπληκτικές εκτυπώσεις που κάνουν. Φυσικά ήταν αδύνατο να συνδέσω τις τελίτσες της ζωής μου από τότε που ήμουν στο Πανεπιστήμιο αλλά μου ήταν πολύ πολύ εύκολο να το κάνω κοιτώντας τα δέκα χρόνια που είχαν περάσει στο μεταξύ.
Και πάλι, δεν μπορείτε να συνδέσετε τις τελίτσες – στιγμές της ζωής σας κοιτώντας το μέλλον αλλά μόνο κοιτώντας το παρελθόν. Πρέπει να πιστέψετε ότι οι τελίτσες με κάποιο τρόπο θα συνδεθούν στο μέλλον. Πρέπει να πιστεύετε σε κάτι: στα κότσια σας, στην μοίρα, την ζωή, το κάρμα, οτιδήποτε. Αυτή η προσέγγιση των πραγμάτων δεν με άφησε μόνο και αυτή με έκανε να είμαι διαφορετικός.

Η δεύτερη ιστορία μου είναι για την αγάπη και την απώλεια
Ήμουν τυχερός. Βρήκα τι θα ήθελα να κάνω νωρίς στην ζωή μου. Ο Στήν Γουόζνιακ, ο συνεταίρος μου κι εγώ αρχίσαμε την εταιρεία Apple στο γκαράζ των γονιών μου όταν ήμουν είκοσι χρονών.  Δουλέψαμε σκληρά και σε δέκα χρόνια η εταιρεία μεγάλωσε κι έγινε από εταιρεία των δύο ατόμων μόνον, μια επιχείρηση 4000 εργαζομένων και με πωλήσεις 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είχαμε μόλις παρουσιάσει την πιο τέλεια δημιουργία μας κι ήμουν μόλις τριάντα χρονών. Και τότε . . απολύθηκα! Πως μπόρεσα να απολυθώ από την εταιρεία που ίδρυσα; Ιδού πως: καθώς η εταιρεία μεγάλωνε, προσλάβαμε κάποιον που νόμιζα ότι ήταν πιο καλός από εμένα να διευθύνει την εταιρεία. Τον πρώτο χρόνο τα πράγματα πήγαιναν καλά. Μετά όμως, οι ιδέες και τα οράματα για το μέλλον άρχισαν να διαφοροποιούνται και φτάσαμε να τσακωνόμαστε. Τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας πήρε το μέρος του κι έτσι στα τριάντα μου χρόνια βρέθηκα πανηγυρικά εκτός εταιρείας! Αυτό που ήταν ο σκοπός  μου για όλη την έως τότε ενήλικη ζωή μου έγινε καπνός κι η ζωή μου ερήμωσε.
Πράγματι, για μερικούς μήνες δεν ήξερα τι να κάνω. Ένοιωθα ότι είχα προδώσει όλες τις προηγούμενες γενιές επιχειρηματιών, ότι είχα πετάξει την σκυτάλη που μου είχαν παραδώσει. Συναντήθηκα με μερικούς από αυτούς και προσπάθησα να απολογηθώ που τα θαλάσσωσα. Ήμουν η δημόσια αποτυχία προσωποποιημένη και σκεφτόμουν να το βάλω στα πόδια και να εξαφανιστώ. Όμως κάτι άρχισε να ανατέλλει μέσα μου. Βλέπετε ακόμα αγαπούσα αυτό που έκανα κι έτσι αποφάσισα να το ξαναρχίσω. Η εξέλιξη των πραγμάτων στην Apple δεν είχε αλλάξει ούτε τόσο δα  από αυτή την αγάπη. Με είχαν απορρίψει αλλά επακολουθούσα να είμαι ερωτευμένος.
Δεν ήξερα τι ακριβώς αλλά άρχισα να πιστεύω ότι το να με διώξουν από την Apple ήταν το καλύτερο που μου είχε έως τα τότε συμβεί. Το βάρος και η ευθύνη του ήδη επιτυχημένου έδωσαν την θέση τους στην ελαφρότητα του πρωτάρη. Απελευθερώθηκα και μπήκα σε μια από τις πιο δημιουργικές περιόδους της ζωής μου.
Στα επόμενα πέντε χρόνια, ξεκίνησα την εταιρεία NeXT, μιαν άλλη εταιρεία, την Pixar, και ερωτεύτηκα μια καταπληκτική γυναίκα που επρόκειτο να γίνει σύζυγός μου. Η Pixar επρόκειτο να δημιουργήσει το πρώτο σε ολόκληρο τον κόσμο φιλμ κόμικς σχεδιασμένων από υπολογιστή, το Toy Story και παραμένει η πιο πετυχημένη εταιρεία του είδους της. Σε ένα παιχνίδι της ζωής, η Apple εξαγόρασε την NeXT, και γύρισα στην Apple. Η τεχνολογία που αναπτύξαμε στην NeXT, αποτέλεσε την βάση για το ξαναγέννημα της Apple. Παράλληλα, με την γυναίκα μου Λώρενς κάναμε και έχουμε μια καταπληκτική οικογένεια. 
Είμαι απολύτως βέβαιος ότι τίποτα από όλα αυτά δεν θα μου είχε συμβεί εάν δεν είχα απολυθεί από την Apple. Ήταν μια απαίσια δοκιμή νέου φάρμακου αλλά ο ασθενής το χρειαζόταν. Μερικές φορές η ζωή σου ρίχνει ένα τούβλο κατακούτελα. Μην απελπίζεσαι και μην χάνεις την πίστη σου. Είμαι πεπεισμένος ότι το μόνο που με κράτησε όρθιο ήταν το ότι αγαπούσα αυτό που έκανα. Πρέπει να βρείτε αυτό που αγαπάτε. Αυτό ισχύει και για την δουλειά σας όσο και για τους ανθρώπους σας. Η δουλειά σας πρόκειται να γεμίσει εάν μεγάλο μέρος από την ζωή σας και ο μόνος τρόπος για να είστε απολύτως ικανοποιημένοι είναι να είστε βέβαιοι ότι κάνετε μια μεγάλη δουλειά. Και ο μόνος τρόπος για να κάνετε μια πραγματικά μεγάλη δουλειά είναι να αγαπάτε αυτό που κάνετε. Αν δεν το έχετε βρει ακόμα συνεχίστε να ψάχνετε. Μην εφησυχάζετε. Κι όπως πάντα γίνεται με τα θέματα της καρδιάς, θα το καταλάβετε όταν βρείτε αυτό που αγαπάτε. Κι όπως σε κάθε μεγάλη σχέση, θα βλέπετε ότι γίνεται όλο και πιο καλή όλο και πιο βαθειά με το πέρασμα του χρόνου. Για αυτό λοιπόν σας λέω, συνεχίστε να ψάχνετε, μην σταματάτε!


Η τρίτη μου ιστορία είναι για τον θάνατο
Όταν ήμουν δεκαεπτά χρονών διάβασα μια φράση που ήταν περίπου κάπως έτσι: αν ζεις κάθε ημέρα σαν να είναι η τελευταία σου, κάποια μέρα θα επιβεβαιωθείς. Με εντυπωσίασε και από τότε για τα επόμενα τριάντα τρία χρόνια κοιτιόμουν στον καθρέπτη κάθε πρωί και με ρωτούσα: αν σήμερα είναι η τελευταία σου μέρα, θα έκανες αυτό που ετοιμάζεσαι να κάνεις; Αν η απάντηση ήταν όχι για μερικές ημέρες στην σειρά ήξερα ότι κάτι έπρεπε να αλλάξω
Το να θυμάσαι ότι μπορεί να είσαι σύντομα νεκρός είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που έχεις να σε βοηθήσει να κάνεις τις πιο μεγάλες επιλογές της ζωής. Διότι όλα – οι προσδοκίες των άλλων για σένα, η τιμή, ο φόβος της αποτυχίας ή των διαφόρων μπλεξιμάτων – αυτά τα θέματα απλώς εξαφανίζονται εμπρός στον πρόσωπο του θανάτου και μένει μόνον ότι είναι πράγματι σημαντικό. Το να θυμάσαι ότι πρόκειται να πεθάνεις είναι ο βέλτιστος τρόπος που γνωρίζω για να αποφύγεις την παγίδα του να υπολογίζεις ότι έχεις κάτι να χάσεις με τις επιλογές που κάνεις. Είσαι εντελώς γυμνός. Δεν υπάρχει εμπόδιο στο να κάνεις αυτό που ποθεί η καρδιά σου.
Πριν κάνα χρόνο μου βρήκαν καρκίνο. Πήρα τα αποτελέσματα των εξετάσεων στις 7:30 το πρωί και φαινόταν καθαρά ένας όγκος στο πάγκρεας. Σχεδόν δεν ήξερα τι είναι το πάγκρεας. Οι γιατροί  ήταν σχεδόν βέβαιοι ότι ο τύπος του συγκεκριμένου καρκίνου ήταν ανίατος και ο χρόνος ζωής που μου έδωσαν ήταν από τρείς μέχρι έξι μήνες το πολύ. Ο οικογενειακός γιατρός με συμβούλευσε να πάω σπίτι και να τακτοποιήσω τις εκκρεμότητες. Αυτός είναι ο έμμεσος τρόπος που στην γλώσσα των γιατρών σημαίνει ότι πεθαίνεις. Σημαίνει να προσπαθήσεις να πεις στα παιδιά σου μέσα σε λίγους μήνες οτιδήποτε σκεφτόσουν να τους πεις τα επόμενα δέκα χρόνια. Σημαίνει να βεβαιωθείς ότι όλα θα είναι όσο πιο βολικά και άνετα γίνεται για την οικογένεια σου. Σημαίνεις να πεις τα αντίο σου.
Σκεφτόμουν την διάγνωση όλη μέρα. Το βραδάκι πήγα για βιοψία όπου μου έχωσαν ένα ενδοσκόπιο στο λάρυγγα που πέρασε από το στομάχι μου στα έντερα και έχωσαν μια βελόνα στο πάγκρεας για να πάρουν λίγα κύτταρα από τον καρκίνο μου. Ήμουν σκεπτικός και απόμακρος αλλά η γυναίκα μου που ήταν κι αυτή εκεί μου είπε ότι μόλις οι γιατροί είδαν τα κύτταρα στο μικροσκόπιο άρχισαν να φωνάζουν γιατί αποδείχθηκε ότι πρόκειται για ένα πολύ σπάνιο είδος παγκρεατικού καρκίνου που θεραπεύεται με μιαν απλή εγχείρηση. Εγχειρίστηκα και τώρα είμαι μια χαρά.
Δεν είχα ποτέ έως τότε βρεθεί τόσο κοντά στον θάνατο και ελπίζω να μην ξαναβρεθώ για τις ερχόμενες δεκαετίες. Έχοντας περάσει όλο αυτό μπορώ τώρα να σας πω κάτι με λίγο μεγαλύτερη βεβαιότητα απ΄ όταν πριν σας έλεγα ότι η απειλή του θανάτου είναι χρήσιμο εργαλείο: κανείς δεν θέλει να πεθάνει.
Ακόμα και οι άνθρωποι που πιστεύουν στον παράδεισο δεν θέλουν να πεθάνουν για να πάνε εκεί. Κι όμως ο θάνατος είναι ο κοινός μας προορισμός. Κανείς δεν μπόρεσε να τον αποφύγει. Κι έτσι πρέπει. Γιατί ο Θάνατος είναι μάλλον η απλούστερη αλλά τέλεια επινόηση της Ζωής. Είναι ο μυστικός πράκτορας της Ζωής για τις αλλαγές που γίνονται. Ξεκαθαρίζει το παλιό και ανοίγει τον δρόμο για το νέο. Αυτή την στιγμή το νέο είστε εσείς αλλά κάποια μέρα όχι πολύ μακρινή, θα γεράσετε σιγά σιγά και τότε θα φύγετε. Λυπάμαι αν γίνομαι δραματικός αλλά αυτή είναι η απόλυτη αλήθεια.
Ο διαθέσιμος χρόνος που έχετε είναι περιορισμένος για αυτό μην τον χάνετε ζώντας την ζωή ενός άλλου. Μην παγιδεύεστε στα δόγματα που σημαίνει να ζείτε σύμφωνα με τα πορίσματα των σκέψεων άλλων ανθρώπων. Μην αφήνετε τον θόρυβο που προκαλούν οι γνώμες των άλλων να σκεπάζει την δική σας εσωτερική φωνή. Το πιο σπουδαίο: να βρείτε το κουράγιο να ακολουθήσετε την καρδιά και την διαίσθησή σας. Αυτές ήδη γνωρίζουν τι θέλετε να γίνετε. Όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα.
¨Όταν ήμουν νέος υπήρχε μια καταπληκτική έκδοση που λεγόταν «Ο κατάλογος όλης της Γης»  (The Whole Earth Catalog) που ήταν η Βίβλος της γενιάς μου. Το έφταιξε ένας τύπος που λεγόταν Στιούαρτ Μπραντ εδώ κοντά, στο Μένλο Παρκ και το έφταιξε με την δική του ποιητική αίσθηση. Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα, πριν αρχίσουν οι εκτυπώσεις να γίνονται με την υπολογιστές και προφανώς η έκδοση αυτή γινόταν με γραφομηχανές, ψαλίδια και φωτογραφίες στιγμής. Ήταν σαν το Google αλλά στο χαρτί, 35 χρόνια πριν εμφανιστεί το Google. Ήταν μια ιδεαλιστική προσπάθεια γεμάτη με χρήσιμα, πρακτικά εργαλεία και μεγάλες ιδέες.
Ο Στιούαρτ και η ομάδα του έβγαλα μερικά τεύχη από την έκδοση «Ο κατάλογος όλης της Γης» κι κάποτε έβγαλαν και το τελευταίο. Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα και τότε είχα περίπου την ηλικία σας. Στο πίσω εξώφυλλο αυτού του τεύχους, ήταν μι φωτογραφία από ένα επαρχιακό δρόμο, νωρίς το πρωί, ένα δρόμο που σε καλούσε στην περιπέτεια και από κάτω ήταν οι λέξεις «Μείνετε Πεινασμένοι, Μείνετε Περίεργοι». Ήταν το αποχαιρετιστήριο μήνυμα τους.

Και τώρα, καθώς αποφοιτάτε, και αρχίζετε μια νέα ζωή, σας εύχομαι κι εγώ:
Μείνετε Πεινασμένοι, Μείνετε Περίεργοι


Σας ευχαριστώ πολύ.