Η καλή αρχή μιας προσπάθειας για καλό τέλος

Σε συνέχεια των προηγούμενων κειμένων και με αφορμή σχόλια και ιδέες που διατυπώθηκαν  στην προηγούμενη ανάρτηση για το πως μπορούν να γίνουν τα πράγματα, ιδού στην συνέχεια καταθέτω τις απόψεις μου για συζήτηση.

Προφανώς λόγος γίνεται για την αξιοποίηση της εθελοντικής προσφοράς συμπολιτών μας. Η εθελοντική προσφορά είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Η βέλτιστη αξιοποίηση αυτής της προσφοράς απαιτεί πολύ καλό σχεδιασμό των ενεργειών και πειθαρχία, κυρίως στους χρόνους των συναντήσεων.

Δεν θα μιλήσω για γενικά εθελοντική δραστηριότητα με μόνιμα χαρακτηριστικά αλλά για την εθελοντική δράση για συγκεκριμένο αποτέλεσμα σε συγκεκριμένο χρόνο. Δεν με ενδιαφέρει εδώ η ιδιότητα του μέλους κάποιου περιβαλλοντικού συλλόγου αλλά το πως θα ολοκληρωθεί με επιτυχία κάποια δραστηριότητα στην οποία θα μετάσχουν συγκεκριμένα μέλη του εν λόγω συλλόγου.

Η έμφαση που δίνω, είναι στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό πριν από κάθε ενέργεια. Συχνά και κυρίως στους νέους, κυριαρχεί ένας ενθουσιασμός, ζωογόνος μεν για να ξεκινήσει κάτι αλλά που πολλές φορές αποκρύπτει τις δυσκολίες και τις παγίδες του εγχειρήματος.

Μπορεί να είμαι συντηρητικός (και σε κάποιο άλλο κείμενο ίσως μιλήσω για συντηρητικούς και προοδευτικούς) αλλά με ενοχλεί να ακούω για διαλύσεις εργολαβιών λόγω κακού προγραμματισμού και διότι ‘η χρηματοδότηση του έργου είναι προβληματική και αβέβαιη’.

Η απογοήτευση στους εθελοντές είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί. Στέλνει τους πολίτες σπίτι και επιβεβαιώνει τις απόψεις για ατομική προσέγγιση (αδιέξοδη όμως) στην λύση των προβλημάτων. Ακόμα κι όταν η προσπάθεια οδηγείται σε αδιέξοδο, για διάφορους λόγους, ακόμα και τότε πρέπει με ψυχραιμία και έχουμε προβλέψει το αποτέλεσμα ίσως και τις εναλλακτικές κινήσεις και να μην εκπλαγούμε δυσάρεστα.

Προτείνω λοιπόν την ακόλουθη μεθοδολογία και ως συγκεκριμένη αναφορά θα χρησιμοποιώ το θέμα των σκουπιδιών.

Εν αρχή ην ο φορέας που θα υιοθετήσει το έργο της συγκεκριμένης ομάδας των συμπολιτών μας (σύλλογος, ομάδα πολιτών, δημοτική υπηρεσία). Θα είναι ας πούμε ‘το αφεντικό’ ή ‘ο πελάτης’ που αναθέτει την δουλειά.

Ο αναθέτων το έργο, έστω και ανεπίσημα -ας πούμε ότι, εν προκειμένω, είναι ο Δήμαρχος- λειτουργεί θετικά διότι ‘επιβάλλει’ στους συμμετέχοντες την τήρηση των προθεσμιών και την λογοδοσία σε κάθε φάση του έργου. Επίσης μπορεί να βοηθήσει με παροχή έμπρακτης (επίσημης ή ανεπίσημης) υποστήριξης όπου χρειάζεται (κυρίως όταν πρόκειται να ζητηθούν στοιχεία από δημόσιες υπηρεσίες).

Ο τελικός σκοπός του έργου είναι το πιο σημαντικό βήμα. Δηλαδή η σαφής διαπίστωση του ‘για ποιό λόγο’ γίνεται η συγκεκριμένη προσπάθεια. Ο ορισμός ξεκάθαρου στόχου αποτελεί κλειδί για τον προγραμματισμό και την εκτέλεση ενός έργου. Όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει να είναι εξ αρχής ενήμεροι για τους στόχους του έργου και να έχουν αποδεχθεί ομοθύμως τον στόχο.

Αυτό όσο κι αν ακούγεται απλό, δεν είναι καθόλου εύκολο σε, πολιτικώς και κοινωνικώς, ανομοιογενείς ενώσεις ανθρώπων, όπως ένας περιβαλλοντικός σύλλογος. Οι συμμετέχοντες στην συζήτηση περί του σκοπού, είναι βέβαιο ότι κάνουν και δεύτερη αλλά και τρίτη σκέψη, αναλόγως των ειδικών ενδιαφερόντων ή συμφερόντων τους. Η άποψη μου είναι ότι είναι σημαντικό να υλοποιείται ένα συγκεκριμένο έργο με επιτυχία και να αφήνεται για την συνέχεια η πολιτική και ιδεολογική συζήτηση για τα συμπεράσματα ή τα επόμενα βήματα. Υπάρχουν οπωσδήποτε και ζητήματα, που παρόλη την ‘εις βάθος’ πολιτική τους διάσταση, μπορούν να αντιμετωπιστούν προς το παρόν ‘υπερκομματικά’, για το κοινό καλό των μικρών κοινωνιών μας.

Μια απλή μέθοδος για την διατύπωση του σκοπού, είναι να οδηγηθούμε στην περιγραφή του στόχου απαντώντας στις ακόλουθες ερωτήσεις (παραθέτω την δική μου απάντηση για διευκόλυνση της συζήτησης):

• Τι θέλουμε να κάνουμε; Απάντηση: να μελετήσουμε το θέμα διαχείριση απορριμμάτων για να μάθουμε τις προσφερόμενες λύσεις στην χώρα μας και σε άλλες χώρες και να προτείνουμε στη Δημοτική αρχή ένα πρόγραμμα ενεργειών για την ευαισθητοποίηση των δημοτών.
• Γιατί θέλουμε να το κάνουμε; Απάντηση: διότι το θέμα αυτό απασχολεί την κοινωνία μας και μάλιστα με αυξανόμενο ρυθμό και ένταση.
• Ποιός ενδιαφέρεται για αυτό που θέλουμε να κάνουμε; Απάντηση: οι κάτοικοι του Δήμου μας αλλά και οι κάτοικοι άλλων περιοχών οι όποιοι μπορούν να μάθουν από την εμπειρία μας.
• Πως θα αξιολογήσουμε αυτό που θα κάνουμε; Απάντηση: με τον αριθμό των συμμετεχόντων στις δράσεις που θα σχεδιαστούν και υλοποιηθούν και ίσως με συγκεκριμένη καταγραφή απόψεων των συμπολιτών μας. Δεν είμαστε δα και πολλοί! Η κατανόηση των μέτρων απόδοσης και αξιολόγησης είναι σημαντική, ώστε να μπορεί να υπάρξει ικανοποίηση για τους συμμετέχοντες.  Στόχος αυτών που θα συμμετάσχουν πρέπει να είναι και η ευχαρίστηση τους. Δεν πληρώνονται που δεν πληρώνονται, να μην το ευχαριστιούνται κιόλας;

Προσοχή: Συχνά, το θέμα που τίθεται είναι τόσο μεγάλο ή τόσο γενικό που δεν ξέρει κανείς από που να αρχίσει. Η αποδοχή ενός τέτοιου γενικού θέματος οδηγεί στον πλατειασμό της αναζήτησης και είναι συνταγή αποτυχίας. Εάν δεν είναι εύκολο αυτό να γίνει από την αρχή, τότε πρέπει να οριστεί ο χρόνος εντός του οποίου θα μπορεί να ολοκληρωθεί η προσπάθεια. Είναι προτιμότερο να ‘σπάσει’ ένα μεγάλο έργο σε μικρά, ανάλογα με τις φάσεις υλοποίησης, παρά να μείνει μεγάλο, ‘εμπνευσμένο’ και ατελείωτο.

Ορίζεται ο επικεφαλής της ομάδας, από τον φορέα που αναλαμβάνει το έργο, τον οποίο ας ονομάσουμε ‘συντονιστή του έργου’. Ο επικεφαλής μπορεί και να αυτοπροταθεί εφόσον το συγκεκριμένο θέμα τον ενδιαφέρει ή πρόκειται για κάτι που το γνωρίζει

Το επόμενο βήμα είναι να επιλεγούν τα μέλη της ομάδας του. Συνήθως εκδηλώνεται αυθορμήτως ενδιαφέρον από πολλούς αλλά τελικά πρέπει να είναι σαφές ότι στην ομάδα δεν είναι πρακτικό να είναι πάνω από επτά (7) μέλη. Οι πολυπληθείς ομάδες είναι δύσκολο να συντονιστούν.

Η ομαδική δουλειά δεν είναι κάτι που μας χαρακτηρίζει. Δεν έχουμε εκπαιδευτεί σε αυτό. Προτιμάμε να δουλεύουμε ατομικά. Δεν είναι τυχαίο ότι και σε επιχειρηματικό επίπεδο, είναι σπάνιες οι επιτυχημένες συνεργασίες. Είναι γνωστές οι φράσεις ‘αν δεν θέλεις να λυθεί ένα πρόβλημα κάνε μια επιτροπή’ και ότι ‘η καμήλα είναι το προϊόν σχεδιασμού ενός αλόγου από επιτροπή’. Οι φράσεις αυτές δείχνουν το ότι οι επιτροπές και οι ομάδες, τις περισσότερες φορές, είτε δεν έχουν κανένα είτε έχουν ως αποτέλεσμα μια τραβεστί κατάσταση της αρχικώς επιθυμητής. Ειδικά στην χώρα μας που η ομαδική δουλειά είναι η εξαίρεση από την παιδική και σχολική μας ηλικία, τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα.

Οι παλιότεροι επίσης θυμούνται την φράση του ποδοσφαιριστή Βαμβακούλα ‘να κάνουμε μια τριμελή επιτροπή με πέντε άτομα’ για να ‘κρυφτεί’ και να χαθεί στο πολυμελές της επιτροπής η προσωπικότητα του καθενός μέλους.  Είναι εξαιρετικά δύσκολο να συντονιστούν πολλές διαφορετικές προσωπικότητες που δεν έχουν μάθει να δουλεύουν συντονισμένα και για αυτό ο ρόλος του συντονιστή είναι κρίσιμος. Χρειάζεται υπομονή, ‘λαϊκή διπλωματία’ και διοικητικά προσόντα που πρέπει ο ίδιος αν δεν τα έχει, να τα αναπτύξει.

Το κυριότερο, που είναι συχνό στους Έλληνες, είναι η προσωποποίηση των διαφωνιών και όχι η αντικειμενική εξέτασή τους. Σε συνδυασμό με την απολυτότητα στην προσέγγιση των θεμάτων,  μπορεί αυτό, να οδηγήσει σε πικρίες και αποχωρήσεις. Πρέπει να γίνει κατανοητή η δυναμική της ομάδας, η σχετική ανεξαρτησία της από τα μέλη της και η ανάγκη της ενιαίας έκφρασης ‘προς τους έξω’ απ’ αυτήν. Η διαφωνία δεν είναι κακό πράγμα εφόσον συντηρεί την συζήτηση και προάγει τον διάλογο. Είναι καταστροφική όταν απαιτεί υποταγή και εκμηδενισμό της διαφορετικής άποψης ως ‘λάθους’.

Ο συντονιστής πρέπει να λειτουργήσει ως εμπνευστής και ηγέτης για την ομάδα του και όχι ως αυτός που θα βγάλει την πιο πολλή δουλειά. Να και κάτι που πρέπει να κρατήσουμε: η ομαδική δουλειά εκπαιδεύει τους μελλοντικούς ηγέτες, που τόσο τους έχει ανάγκη η κοινωνία μας.

Όμως για τα υπόλοιπα στο επόμενο.