Η εξέγερση των πεινασμένων θα ωχριά εμπρός στην μελλοντική επανάσταση των παχυσάρκων

Στις πολιτικές μας αναλύσεις πάντα είμαστε πολύ καλοί έξω. Δηλαδή νομίζουμε ότι είμαστε. Αν δεν αναμεταδίδουμε αυτά που γράφουν κάποια ξένα μέσα ενημέρωσης, τότε στην καλύτερη περίπτωση μεταφέρουμε με το μυαλό μας την ελληνική κατάσταση αλλαχού και με κάποια δόση συναισθηματισμού και μπόλικες καταγγελίες εξασφαλίσαμε τον επιούσιο.

Ο συντάκτης της εφημερίδας ‘Ριζοσπάστης’ που υπογράφει το άρθρο για την Τυνησία δεν είναι τυχαίος. Τον έχω παρακολουθήσει σε τηλεοπτικές συζητήσεις και μου έχει κάνει καλή εντύπωση ο τεκμηριωμένος λόγος του και οι εύστοχες παρατηρήσεις του. Ο πολιτικός του χώρος μπορεί να μην τα πάει καλά με την επικοινωνία αλλά ο Μπογιόπουλος ξεχωρίζει. Για αυτό μου έκανε εντύπωση το συγκεκριμένο άρθρο  Επειδή το υπογράφει εκείνος ενώ φαίνεται ότι έχει γραφεί στο πόδι διότι κάτι έπρεπε να πούμε βρε αδελφέ.

Αλλά με ερέθισε και ο φίλος αναγνώστης που σε σχόλιο του για το κείμενο αυτό προτρέπει τους αγρότες της περιοχής μας να το διαβάσουν για να καταλάβουν την κατάσταση.

Και την περίοδο των αγροτικών κινητοποιήσεων, είχα πολλές φορές αναφερθεί στο ότι τα προβλήματα της αγροτικής οικονομίας ελάχιστοι τα γνωρίζουν. Για τα κυβερνητικά κόμματα δεν θα μιλήσω, διότι ζούμε στο πετσί και την τσέπη μας τις ‘σοφές’ επιλογές τους. Οι άλλοι όμως, η Αριστερά ντε, περιμένω να είναι και στα αγροτικά διαφορετικοί. Αλλά, εκείνοι, οι άνθρωποι της Αριστεράς, είναι σαν να σνομπάρουν κάθε συγκεκριμένη τεκμηρίωση. Έχουν μείνει στια αναλύσεις τρείς δεκαετίας πίσω και καταγγέλλουν τις πολυεθνικές και τους μεσάζοντες και βεβαίως βεβαίως τις κυβερνήσεις που δεν κάνουν τίποτα για να προστατέψουν το αγροτικό εισόδημα.

Με αφορμή το κείμενο του Μπογιόπουλου, θα μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις για την πείνα, τις εξεγέρσεις και την γεωργική παραγωγή.

Το να καταγγέλλουμε από το πρωί ως το βράδυ τις πολυεθνικές και να τις βρίζουμε σε όλες τις πτώσεις δεν λύνει τα δικά μας προβλήματα αλλά ούτε τις πολυεθνικές εξαλείφει. Ιδέες και προτάσεις χρειαζόμαστε για να ζήσουμε και παράλληλά να μπορούμε να αγωνιζόμαστε για να αλλάξουμε τον κόσμο κατά εκεί που ο καθένας πιστεύει ότι πρέπει να πάει ο κόσμος. Εμείς νομίζουμε ότι τον τραβάμε κι αυτός μας σέρνει χωρίς να το καταλάβουμε στο δρόμο του, και μας επιβάλλει τον τρόπο ζωής που δεν μας αρέσει μεν αλλά τον ζούμε δε. Υπάρχουν λοιπόν τέτοια κείμενα -σαν κι αυτό που συζητάμε τώρα- που είναι εντυπωσιακά, παραθέτουν τρομερά και πραγματικά δεδομένα, αλλά στο τέλος σου χάσκει μια ερώτηση: κι εγώ τι κάνω;

Ο Μπογιόπουλος θεωρεί ότι η εξέγερση στην Τυνησία έγινε από τους πεινασμένους πολίτες. Δηλαδή ότι ισχύει η εξίσωση: (αδυναμία παραγωγής τροφίμων) = (πεινασμένους λαούς + εξεγέρσεις).

Όμως φαίνεται ότι δεν ισχύει η εξίσωση. Η πείνα ωθεί τους ανθρώπους στην μετανάστευση (νόμιμη ή παράνομη) αλλά και ‘ελαστικοποιεί’ προς τα κάτω τις συνειδήσεις τους με αποτέλεσμα να αυξάνεται η παραβατικότητα γενικώς. Ο άνθρωπος όταν πεινάει κάνει τα πάντα ως άτομο για να φάει κι επειδή συνήθως είναι αδύναμος να κινηθεί όχι μόνο δεν σκέφτεται τις συλλογικές προσπάθειες αλλά αφήνεται να πεθάνει. Δεν εξεγείρεται πάντα. Στη μεγάλη κρίση των ΗΠΑ 1929 - 1934 αυτό συνέβη κι αν δε με πιστεύετε διαβάστε ‘τα σταφύλια της οργής’ του Σταινμπεκ. Στο πρώτο χρόνο της Κατοχή επίσης στην Αθήνα αυτό συνέβη επίσης. Σπανίως εξεγείρεται ο πολίτης λόγω της πείνας. Ή για να το πω αλλιώς: αν περιμένουμε να πεινάσουμε για να ξεσηκωθούμε τότε το χάσαμε το πλοίο.

Εξεγέρσεις με επιδρομές σε σούπερ μαρκετ και καταστήματα καταναλωτικών ειδών υπήρξαν και σε πλούσιες και ‘χορτάτες’ χώρες, όπως στην Ν. Ορλεάνη στις ΗΠΑ τότε με τις πλημύρες. Δεν γίνονται όλα για ένα κομμάτι ψωμί. Η εξέγερση όμως με πολιτικούς στόχους απαιτεί ένα κλικ συνειδητοποίησης παραπάνω. Στην Τυνησία φαίνεται ότι οι πολιτικοί λόγοι είναι πρωταρχικοί για την εξέγερση κι αυτό φαίνεται και στα συνθήματα τους. Η 'πείνα' για πολιτική ελευθερία και αξιοπρέπεια είναι πιο ισχυρή.

Ας αφήσουμε τις εξεγέρσεις κι ας δούμε τα πιο δικά μας, τα της γεωργικής παραγωγής.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οι φτωχές χώρες δεν μπορούν να παράγουν τα τρόφιμα που έχουν ανάγκη οι πολίτες τους και μερικούς θα αναφέρω στην συνέχεια.

Πρώτα από όλα, η χαμηλή γονιμότητα της γης και τα φαινόμενα παρατεταμένης ξηρασίας Ειδική περίπτωση στην ‘υποσαχάρια’ Αφρική όπου ο λοιμός στο Μάλι πριν μερικά χρόνια είχε φέρει στην επιφάνεια την ‘προώθηση’ της ερήμου. Το φαινόμενο της ερημοποίησης είναι κάτι που μας αφορά κι εμάς (όλες τις Μεσογειακές περιοχές) όπως λένε οι επιστήμονες αλλά σε πιο μακρινή προοπτική. Πάντως μας αφορά άμεσα το θέμα της μειωμένης γονιμότητας των χωραφιών μας.

Άλλος λόγος είναι η αδυναμία καλλιέργειας της γης λόγω ιδιοκτησίας από τσιφλικάδες που προτιμούν να διαθέτουν διαφορετικά. Ακόμα, το ότι η ντόπια παραγωγή πουλιέται όλη για να αγοραστούν άλλα πράγματα (φάρμακα) που κρίνονται πιο απαραίτητα.

Κι άλλοι λόγοι υπάρχουν. Όμως, πίσω από κάθε λόγο υπάρχει η αποικιοκρατία και η αισχρή εκμετάλλευση που επέβαλε στους πόρους των χωρών αυτών για πολλά χρόνια. Οι αποικιοκράτες κατέστρεψαν τη γη αλλά και τους θεσμούς των κοινωνιών αυτών. Αλλοίωσαν ολοκληρωτικά το οικολογικό ισοζύγιο των περιοχών αυτών και η νέα ισορροπία απαιτεί κόστος που οι χώρες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Η έννοια ‘σχεδιασμός της ανάπτυξης με κριτήρια το συμφέρον των πολιτών της χώρας’ απουσίασε εδώ εντελώς και αυτό πρέπει να είναι το πρώτο μάθημα  που πρέπει να πάρουμε από την τραγική τους εμπειρία.

Οι τιμές των τροφίμων πράγματι ελέγχονται από μεγάλους οργανισμούς οι οποίοι λειτουργούν χωρίς πρακτικό έλεγχο και κερδοσκοπούν σε βάρος των λαών της Γης. Το παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων είναι στα χέρια οικονομικών κολοσσών αλλά δεν είναι αμέτοχες από τις συνέπειες αυτού του ελέγχου και οι κυβερνήσεις των χωρών. Το πρόβλημα των τιμών προκαλείται από το εμπόριο και σπανίως από την παραγωγή.

Οπωσδήποτε όμως, τα πολλά κέρδη προέρχονται από την προστιθέμενη αξία που οι εταιρείες αποκτούν, αφού μπορούν να 'διαμορφώνουν' ακόμα και τα πρότυπα της διατροφής μας και να ωφελούνται ως προμηθευτές τροφίμων πλέον. Το τσάι παράγεται σε βιομηχανοποιημένες φυτείες στην Κεϋλάνη αλλά τα κέρδη του προέρχονται επειδή το πίνουν όλο και περισσότεροι και στην Ελλάδα στις καφετέριες και στους τόπους δουλειάς. Το ίδιο ισχύει με τον καφέ. Αντίστοιχα είναι τα πράγματα με το σιτάρι. Σκεφτείτε πόσα λεφτά ξοδεύονται σε διαφήμιση για να μάθουμε να πίνουμε τσάι, στιγμιαίο καφέ, να τρώμε δημητριακά και αναλογιστείτε τι τρώγατε και πίνατε όταν είσαστε παιδιά.

Το τσάι ως ρόφημα είναι εξαιρετικό αλλά η αναφορά μου θέλει να υπογραμμίσει την τρομερή ικανότητα του καπιταλιστικού συστήματος και των επιχειρήσεων να αξιοποιούν τα πάντα αρκεί να συσσωρεύουν κέρδος.

Βασικό δίδαγμα και για τη δική μας πραγματικότητα πρέπει να είναι πάντως, ότι οι αγρότες είτε ως Ομάδες Παραγωγών είτε ως Συνεταιρισμοί, θα πρέπει να μπουν στην σφαίρα της διανομής των προϊόντων τους, Πρέπει να γίνουν έμποροι χωρίς να πάψουν να είναι καλοί παραγωγοί με συνολική οικολογική συνείδηση. Εξάλλου το 'οικο-' και το 'πράσινο', 'πουλάνε' στις μέρες μας.

Όταν σε μια χώρα της Αφρικής παρουσιάζεται μια πολυεθνική με την πρόταση να δημιουργήσει τεράστιες φυτείες στις οποίες θα απασχολούνται οι αγρότες της χώρας (και μάλιστα θα κερδίζουν πιο πολλά από όσα κερδίζουν με τις παραδοσιακές τους καλλιέργειες) ποιός πιστεύει ότι μπορεί να πάει κόντρα σε αυτό με πειστικότητα; Ο λόγος που δεν αρχίζουν την παραγωγή οι κάτοικοι της χώρας από μόνοι τους είναι διότι δεν μπορούν να πουλήσουν την παραγωγή τους ή και διότι δεν ξέρουν τίποτα για το συγκεκριμένο προϊόν. Λογικό διότι η χρήση και η κατανάλωσή του είναι αλλού.

Η σχεδόν υπερκομματική λατρεία της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης και των θαυμάτων που μπορεί να προκαλέσει είναι η άλλη παγίδα όταν μιλάμε για τα παγκόσμια προβλήματα. Όλο και περισσότεροι πιστεύουμε ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος της ζωής μας και όχι να γίνουν απλώς ποσοτικές προσαρμογές.

Δεν λύνει όλα τα προβλήματα η επιστήμη και η τεχνική. Άλλωστε, πολλά από αυτά τα λεγόμενα επιτεύγματα της επιστήμης είναι που δηλητηριάζουν τη γη παροδικά ή μόνιμα. Δεν είναι κάθε επίτευγμα της επιστημονικής εργασίας καλοδεχούμενο. Η υψηλή προστιθέμενη αξία των προϊόντων των μεγάλων αγροτοχημικών επιχειρήσεων είναι που φέρνει κυρίως τα πολλά κέρδη, διότι ακόμα το κυρίαρχο πρότυπο είναι η ποσότητα παραγωγής και τα κέρδη και όχι η ποιότητα της ζωής των ανθρώπων. Και στην αγροτική παραγωγή όπως και σε κάθε κλάδο της οικονομίας, όποιος ελέγχει την γνώση ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του παραγόμενου κέρδους.

Το κυνήγι της ποσότητας έχει δημιουργήσει ανάμεσα στα άλλα και το ακόλουθο παράλογο για την ανθρωπότητα: το πρόβλημα της ασιτίας στις φτωχές χώρες είναι η άλλη όψη του προβλήματος της παχυσαρκίας στις δικές μας χώρες. Στην Αγγλία δαπανώνται πάνω από 4,7 δισεκατομμύρια ευρώ στο Εθνικό Σύστημα Υγείας για προβλήματα υγείας ένεκα της παχυσαρκίας και οι εκτιμήσεις λένε ότι θα φτάσει στα 11,4 δισεκατομμύρια ευρώ το 2017! Αντίστοιχα στις ΗΠΑ ξοδεύονται για τον ίδιο λόγο 600 δισεκατομμύρια ευρώ για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ένα ποσό που είναι τριπλάσιο από το συνολική δαπάνη για την υγεία.

Να γιατί, για το καλό μας, πρέπει να εξεγερθούμε όλοι μαζί με τους φτωχούς του Τρίτου -λεγόμενου πάλαι ποτέ- Κόσμου. Το σύστημα που υπάρχει και είναι κυρίαρχο βλάπτει την υγεία όλων μας.

Όσο για τα βιοκαύσιμα ως εναλλακτική πηγή καυσίμων, δεν είναι αυτό που επηρεάζει το πρόβλημα της παγκόσμιας διατροφής. Γιατί πρέπει να το απορρίπτουμε; Δηλαδή αν ερχόταν η Σελ ή η Μπι Πι και μας έλεγε να καλλιεργήσουμε γαϊδουράγκαθα τα οποία θα αγοράζουν εκείνες με τέτοια τιμή που μας εξασφαλίζεται καλό εισόδημα, θα έπρεπε να αρνηθούμε;

Ήδη στην περιοχή της Κοζάνης, νομίζω, γίνεται παραγωγή ενός είδους γαϊδουράγκαθου (αγριαγκινάρα) για την παραγωγή ‘βιοκαυσίμου‘. Δηλαδή αν ερχόταν κάποια επιχείρηση εδώ σε εμάς και μας πρότεινε να καλλιεργήσουμε με συμβόλαια σταθερών τιμών για τα επόμενα δέκα χρόνια ένα τέτοιο φυτό -που απαιτεί ελάχιστο νερό και σχεδόν μηδενική κατανάλωση φυτοφαρμάκων- , θα είχαμε αντίρρηση; Στο όνομα ποιάς μελλοντικής οικονομίας θα ξεκινούσαμε αγώνα ενάντια σ’ αυτή την καλλιέργεια; Στο όνομα μιας παγκόσμια οικολογικής εκστρατείας για τον περιορισμό της αυτοκίνησης;

Θεωρώ πως το μόνο σχεδόν κριτήριο που πρέπει να έχουμε είναι αυτό της αλλοίωσης του φυσικού μας περιβάλλοντος με βίαιο και χωρίς δυνατότητα επανόρθωσης τρόπο. Όλα τα άλλα -σε ότι έχει σχέση με την αγροτική παραγωγή μιλώ- μπορούμε και πρέπει να τα συζητήσουμε.